گواهی مبدأ چیست؟ آشنایی با انواع گواهی مبدأ

انواع گواهی مبدأ؛ گواهی مبدأ ترجیحی و غیر‌ترجیحی

در تجارت بین‌المللی، فرم مشخص و یکسانی برای گواهی مبدأ (CO) وجود ندارد. با این حال، هر گواهی مبدأ که عموماً توسط صادرکننده کالا تدوین می‌شود، باید حاوی اطلاعات اساسی مانند توضیحات درباره محصول، کد تعرفه مربوطه، نام‌های صادرکننده و واردکننده و کشور مبدأ باشد. صادرکننده باتوجه‌به الزامات گمرکی خاص کشور مقصد، این اطلاعات را در گواهی مبدأ ثبت کرده، سپس آن را برای تایید به یک اتاق بازرگانی ارسال می‌کند. 
در برخی مواقع فرم تکمیل شده همراه با بار ارسالی از طریق شرکت حمل و نقل بین المللی جاده ای یا هوایی فرستاده می‌شود. اطلاعات موردنیاز در گواهی مبدأ، بسته به نوع کالای صادراتی و مقصد نهایی آن متفاوت خواهد بود. به‌طورکلی دو نوع گواهی مبدأ ترجیحی و غیرترجیحی داریم که در ادامه هرکدام از آن‌ها را به‌طورکامل توضیح داده‌ایم.

گواهی مبدأ ترجیحی؛ کمک به اقتصاد کشورهای در حال توسعه

گواهی مبدأ ترجیحی به‌عنوان نشانه‌ای از وجود توافقنامه‌های تجارت آزاد یا کاهش تعرفه‌های گمرکی بین کشورهای مختلف عمل می‌کند. مثلاً، در مواردی مانند صادرات بین کشورهایی چون آمریکا، مکزیک و کانادا که تحت توافقنامه تجارت آزاد USMCA قرار دارند از پرداخت تعرفه‌ها معاف هستند؛ این معافیت با استفاده از گواهی مبدأ ترجیحی اعمال می‌شود. 
در این شرایط، به‌جای استفاده از گواهی مبدأ، از اسنادی مانند فاکتورهای تجاری یا بارنامه‌ها استفاده خواهد شد. این گواهینامه به گواهی فرم A نیز شناخته می‌شود. در واقع گواهی مبدأ ترجیحی به‌منظور کمک به اقتصاد کشورهای در حال توسعه استفاده می‌شود. برای مثال، ممکن است واردات دارو به ایران از برخی کشورها با استفاده از گواهی مبدأ ترجیحی انجام شود.

گواهی مبدأ غیر ترجیحی؛ گواهی‌ مبدأ معمولی

گواهی‌ مبدأ غیرترجیحی که به‌عنوان گواهی‌ مبدأ معمولی نیز شناخته می‌شود؛ به این معنی است که کالاهای مربوطه تحت هیچگونه توافق تجاری خاصی برای کاهش یا معافیت از تعرفه‌های گمرکی بین کشورها قرار ندارند. درصورتی‌که بین کشور صادرکننده و واردکننده هیچ قرارداد یا توافق تجاری خاصی وجود نداشته باشد، استفاده از گواهی مبدأ معمولی ضروری خواهد بود. برای مثال، در حمل هوایی از چین به ایران کشور چین باید گواهی مبدأ را برای ترخیص کالا در ایران صادر کند.
علاوه‌بر این، در مواردی که یک محصول خاص از مزایای معافیت تعرفه حذف شده باشد، ارائه گواهی مبدأ معمولی برای آن محصول اجباری خواهد بود. در واقع این نوع از گواهینامه مبدأ فقط نشان‌دهنده کشور تولید‌کننده کالا است و در آن اطلاعات گوناگونی از قبیل مشخصات گیرنده کالا، مشخصات فرستنده، وزن خالص و ناخالص، نوع بسته‌بندی ذکر می‌شود. 

معرفی انواع گواهی مبدأ در ایران

در ایران، سه دسته گواهی مبدأ مورداستفاده قرار می‌گیرند. گواهی GSP از جمله انواع گواهی مبدأ ایران است که برای صادرات به مقاصدی مانند قرقیزستان، ترکیه، ژاپن، قزاقستان، کشورهای اقیانوسیه، کشورهای آمریکایی و کشورهای اروپایی به جز ۲۸ عضو اتحادیه اروپا صادر می‌شود. به این معنی که حمل و نقل بین المللی به انگلیس نیازمند گواهی GSP خواهد بود.
همچنین گواهی‌نامه‌ای با عنوان CSTP در ایران وجود دارد که عمدتاً هنگام صادرات به کشورهای آفریقایی یا مقاصدی در قاره آسیا به کار برده می‌شود. ازسوی‌دیگر، فرم CSTP برای صادرات به کشورهایی که با ایران توافق‌نامه‌های خاصی برای صادرات انواع معینی از کالاها دارند، مورداستفاده قرار می‌گیرد. فرم PTA نوع دیگری از گواهی مبدأ است که برای صادرات به کشور پاکستان صادر می‌شود.

کدام طرف معامله گواهی مبدأ را ارائه می‌دهد؟

در معاملات بین‌المللی، صادرکننده وظیفه ارائه گواهی مبدأ را برعهده دارد. این فرد یا شرکت می‌تواند نمونه گواهی مبدأ و اظهارنامه مربوطه را خود تهیه کند. در این سند، کشوری که کالا در آن تولید شده است (که معمولاً همان کشور صادرکننده است) مشخص می‌شود. با این حال، گمرک بسیاری از کشورهای واردکننده به یک گواهی‌ نیاز دارند که توسط اتاق بازرگانی محلی در کشور صادرکننده تأیید شده باشد. ازاین‌رو، صادرات ضایعات مس از ایران به کشورهای دیگر نیازمند صدور گواهی مبدأ توسط اتاق بازرگانی ایران است.
اتاق بازرگانی به‌عنوان یک نهاد ثالث برای تایید اظهارات صادرکننده عمل می‌کند و برای این خدمت، هزینه‌ای دریافت خواهد کرد. پس از تایید گواهی، صادرکننده آن را به‌صورت الکترونیکی برای واردکننده ارسال کرده تا در فرآیند ترخیص کالا از گمرک به‌کار رود. صادرکننده باید این سند را پیش از رسیدن محموله به کشور واردکننده ارائه دهد تا از هرگونه تاخیر یا مشکل در روند ترخیص جلوگیری شود.

نحوه صدور گواهی مبدأ؛ استفاده از گواهی مبدأ آنلاین

در نقش یک صادرکننده، ممکن است مشتریان بین‌المللی شما خواستار گواهی مبدأ برای تعیین محل تولید کالاهای‌تان باشند. اغلب، گمرک کشور واردکننده به دنبال دریافت گواهی مبدأ عمومی است که توسط اتاق بازرگانی مهر و تایید شده باشد. در گذشته، تنها روش صدور گواهی مبدأ، مراجعه حضوری دفتر اتاق بازرگانی و دریافت نسخه کاغذی بود. 
این روش، یکی از پرهزینه‌ترین و زمان‌برترین بخش‌های فرآیند صادرات بود. خوشبختانه در حال حاضر صدور این گواهی و مهر و امضا آن به‌صورت آنلاین و تحت عنوان گواهی مبدأ الکترونیکی (eCO) امکان‌پذیر شده است. با استفاده از eCO، امکان ارسال مستندات به صورت آنلاین وجود دارد و شما می‌توانید در کمتر از یک روز گواهی الکترونیکی مهردار از اتاق بازرگانی دریافت کنید. 
برای دریافت سایر مجوزها به‌منظور ارسال کالا با کشتی فله‌بر یا سایر روش‌های حمل، برخی از فرایندها همچنان فقط به‌‌صورت حضوری انجام می‌شود و شاید زمان‌بر باشند. برای ارسال کالا با کشتی فله ‌بر علاوه ‌بر گواهی مبدأ، باید در قرارداد با شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی، نوع کالا، زمان آماده شدن کالا (Lay Can) و مدت زمان موردنیاز برای بارگیری و تخلیه کالا (Lay Time)، مشخصات تحویل‌دهنده و مشخصات دقیق گیرنده، نوع تحویل و همچنین ترم حمل مانند Free in / Out Free  یا liner Full بار ذکر شود. درصورتی‌که با کشتی فله ‌بر آشنایی ندارید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله «کشتی فله بر چیست» را مطالعه کنید.