چرا برخی از کالاها برای حمل کانتینری مناسب نیستند؟

چه کالاهایی را نمی توان در یک کانتینر دریایی حمل کرد؟

در حالی که حمل کانتینری گزینه‌ای مناسب برای بسیاری از کالاهاست، برخی محموله‌ها به‌دلایل فنی، ایمنی یا مقررات قانونی امکان جابه‌جایی با این روش را ندارند. این محدودیت‌ها ممکن است ناشی از ماهیت کالا، مانند مواد منفجره، شیمیایی سمی، یا کالاهای فله‌ای باشند که به تجهیزات خاص نیاز دارند. همچنین، اقلامی با ابعاد یا وزن غیر استاندارد، مانند ماشین‌آلات سنگین یا قطعات ساختمانی بزرگ، تنها از طریق روش‌های جایگزین مانند حمل فله‌ای یا کانتینر روباز قابل انتقال هستند. برخی کالاهای حساس به دما نیز به‌دلیل نیاز به شرایط نگهداری ویژه، فقط با استفاده از کانتینرهای یخچال‌دار یا حمل هوایی تخصصی قابل حمل‌اند. علاوه‌بر این، شرکت‌های کشتیرانی و کشورهای مختلف ممکن است فهرست‌های اختصاصی از کالاهای ممنوعه داشته باشند که با استانداردهای جهانی تفاوت دارد؛ بنابراین بررسی دقیق مقررات مسیر حمل و انتخاب شریک لجستیکی مناسب برای اطمینان از حمل ایمن چنین محموله‌هایی ضروری است.

محدودیت‌های فیزیکی و فنی کالاها در حمل کانتینری

در سیستم حمل کانتینری، استاندارد بودن ابعاد و ظرفیت کانتینرها مزایای زیادی دارد، اما هم‌زمان محدودیت‌هایی نیز برای حمل برخی محموله‌ها ایجاد می‌کند. کالاهایی با ابعاد بزرگ، وزن بیش از حد یا شکل نامتعارف، معمولاً در کانتینرهای معمولی جا نمی‌گیرند یا در صورت حمل ممکن است دچار آسیب شوند. حتی اگر چنین محموله‌هایی از نظر اندازه در کانتینر قرار بگیرند، ممکن است به‌دلیل نیاز به تجهیزات خاص بارگیری یا تخلیه، از سوی شرکت‌های کشتیرانی پذیرفته نشوند. در این موارد، استفاده از کانتینرهای روباز یا کانتینرهای مخصوص ضروری است که هزینه حمل را نیز افزایش می‌دهد.

کالاهای فاسد شدنی یا حساس به دما (مثال‌ها: میوه‌ها، داروها، مواد لبنی)

کالاهای حساس به دما مانند میوه‌ها، داروها و محصولات لبنی، در صورت نگهداری نامناسب، به‌سرعت فاسد یا غیرقابل مصرف می‌شوند و حمل آن‌ها با کانتینرهای معمولی پرخطر است. برای این نوع محموله‌ها، استفاده از کانتینرهای یخچال‌دار یا حمل هوایی با کنترل دقیق دما ضروری است. هرچند کانتینرهای یخچال‌دار در مسیرهای دریایی کاربرد دارند، اما با چالش‌هایی مانند هزینه بالا و محدودیت در دسترسی همراه‌ هستند. در مقابل، حمل هوایی گرچه گران‌تر است، اما سرعت و ایمنی بالاتری دارد و از فساد کالا جلوگیری می‌کند. انتخاب روش مناسب، نیازمند شناخت دقیق شرایط نگهداری کالا و الزامات زنجیره تأمین است.

کالاهای با بسته‌بندی ضعیف یا ساختار شکننده (مانند: وسایل شیشه‌ای یا هنری)

کالاهای شکننده یا دارای بسته‌بندی ضعیف، مانند آثار هنری، مجسمه‌ها، ظروف چینی، شیشه‌های تزئینی و تجهیزات حساس آزمایشگاهی، در حمل کانتینری با خطرات متعددی مواجه‌اند. لرزش، فشار، ضربه و نوسانات دمایی در حمل بار دریایی، به‌ویژه طی فرآیندهای چندمرحله‌ای بارگیری و تخلیه در بنادر پرتردد، ریسک آسیب‌دیدگی این اقلام را افزایش می‌دهد. از آنجا که شرکت‌های کشتیرانی معمولاً در برابر صدمات ناشی از بسته‌بندی نامناسب مسئولیتی نمی‌پذیرند، این نوع محموله‌ها پرریسک تلقی می‌شوند و ممکن است برخی شرکت‌ها از پذیرش آن‌ها خودداری کنند. برای کاهش خطر، استفاده از بسته‌بندی سفارشی، ضربه‌گیرهای داخلی و جعبه‌های چندلایه ضروری است. در مواردی که حمل ایمن از طریق کانتینرهای معمولی ممکن نباشد، بهره‌گیری از روش‌های تخصصی مانند حمل هوایی یا استفاده از کانتینرهای ویژه با تجهیزات و نظارت حرفه‌ای توصیه می‌شود.

حمل و نقل کالاهای خطرناک

کالاهای خطرناک به موادی اطلاق می‌شود که در صورت حمل یا نگهداری نادرست، می‌توانند جان انسان‌ها، محیط زیست یا وسایل حمل‌ونقل را به‌طور جدی تهدید کنند. این گروه شامل موادی نظیر مواد شیمیایی خورنده، مایعات قابل اشتعال، گازهای فشرده، مواد رادیواکتیو و حتی برخی کالاهای مصرفی مانند باتری‌های لیتیومی است.
حمل این نوع کالاها در حمل کانتینری، مستلزم رعایت استانداردهای بین‌المللی بسیار دقیق است. مهم‌ترین این الزامات در «کد بین‌المللی کالاهای خطرناک دریایی» (International Maritime Dangerous Goods Code – IMDG Code) مشخص شده‌اند. این مقررات، تمامی جنبه‌های ایمن‌سازی از جمله نوع بسته‌بندی، برچسب‌گذاری، روش انبارش در کشتی، و انتخاب کانتینر مناسب را تعیین می‌کنند.
بسیاری از شرکت‌های کشتیرانی تنها در صورت فراهم بودن شرایط خاص و ارائه مدارک قانونی معتبر، حمل این نوع محموله‌ها را می‌پذیرند. این احتیاط به دلیل خطرات بالقوه‌ای است که در طول مسیر حمل دریایی ممکن است رخ دهد، از جمله نشت مواد سمی، خطر انفجار، یا واکنش‌های شیمیایی ناخواسته که می‌تواند منجر به آسیب به کشتی، تعطیلی بندر یا تهدید جان خدمه شود.
در مواردی که حمل دریایی به‌دلیل محدودیت‌های ایمنی یا قانونی امکان‌پذیر نباشد، می‌توان از روش‌های جایگزین نظیر حمل ترکیبی یا حمل هوایی (در صورت مجاز بودن) استفاده کرد. با این حال، حمل کالاهای خطرناک نیازمند آگاهی تخصصی، رعایت کامل مقررات بین‌المللی و تعهد جدی فرستنده به اصول ایمنی و شفافیت اطلاعات است.

چالش‌ها و محدودیت‌های حمل کالاهای خطرناک با کانتینر

حمل کانتینری کالاهای خطرناک، با وجود بهره‌گیری از استانداردها و کدهای بین‌المللی، همچنان با چالش‌های جدی مواجه است. یکی از اصلی‌ترین این چالش‌ها، خطرات بالقوه‌ای است که چنین محموله‌هایی برای ایمنی خدمه، کشتی، بنادر و محیط زیست ایجاد می‌کنند. یکی از مشکلات رایج، اعلام نادرست یا ناقص مشخصات کالا از سوی فرستنده است. در برخی موارد، به‌منظور کاهش هزینه یا اجتناب از محدودیت‌های قانونی، ماهیت واقعی محموله به‌درستی گزارش نمی‌شود. این اقدام می‌تواند منجر به بروز حوادثی چون انفجار، نشت مواد سمی یا آتش‌سوزی در طول مسیر حمل شود.
علاوه بر این، ظرفیت محدود بسیاری از شرکت‌های کشتیرانی برای حمل کالاهای خطرناک، منجر به افزایش هزینه‌ها، زمان انتظار طولانی‌تر و پیچیدگی در فرآیند رزرو کانتینرهای مجاز می‌شود. در برخی مسیرها، به‌ویژه مسیرهایی که از بنادر کوچک یا دارای زیرساخت محدود عبور می‌کنند، امکان حمل کانتینری  این‌گونه کالاها اساساً وجود ندارد.
از سوی دیگر، برخی کالاهای بسیار حساس مانند گازهای فشرده یا مواد رادیواکتیو تنها با استفاده از روش‌های خاص حمل (نظیر حمل هوایی با مجوزهای بین‌المللی یا حمل زمینی تحت تدابیر ویژه) امکان جابه‌جایی دارند. این محدودیت‌ها، انتخاب شیوه حمل مناسب را به تصمیمی حیاتی در زنجیره تأمین تبدیل می‌کند.
در نهایت، حمل ایمن کالاهای خطرناک با کانتینر مستلزم همکاری شفاف و منسجم میان فرستنده، شرکت حمل‌ونقل و مراجع قانونی است. رعایت دقیق مقررات بین‌المللی نه‌تنها تضمین‌کننده ایمنی فرآیند حمل کانتینری است، بلکه از وقوع خسارات سنگین، آسیب‌های زیست‌محیطی و پیگردهای قانونی جلوگیری می‌کند.