CBM در حمل‌ونقل بار
CBM چیست و چرا اهمیت دارد؟
در دنیای حمل‌ونقل بین‌المللی، تصمیم‌گیری درباره انتخاب روش مناسب حمل و برآورد دقیق هزینه‌ها، بدون درک صحیح از مفهوم CBM تقریباً غیرممکن است. CBM یا Cubic Meter، به زبان ساده، حجم یک محموله را در واحد متر مکعب مشخص می‌کند. این عدد، پایه‌ای‌ترین معیار برای تعیین میزان فضایی است که یک محموله درون وسیله حمل‌ونقل (مانند کانتینر، کامیون یا هواپیما) اشغال می‌کند. در حمل‌ونقل بین‌المللی، بسیاری از هزینه‌ها نه صرفاً بر اساس وزن، بلکه بر پایه میزان فضایی که کالا اشغال می‌کند محاسبه می‌شوند. در نتیجه، محموله‌ای با وزن کم اما حجم زیاد (مانند مبلمان یا بسته‌بندی‌های حجیم) ممکن است هزینه حمل بالاتری نسبت به محموله‌ای فشرده و سنگین داشته باشد.
در مفهوم CBM، شرکت‌های حمل و نقل ترکیبی بین المللی نقش کلیدی ایفا می‌کنند. این شرکت‌ها با استفاده از استانداردهای CBM، امکان ارائه خدمات حمل‌ونقل انعطاف‌پذیر و بهینه‌سازی شده را فراهم می‌آورند، به‌طوری‌که مشتریان می‌توانند هزینه‌های خود را با توجه به حجم دقیق بار خود کاهش دهند. به کمک CBM، شرکت‌های حمل‌ونقل فضای کانتینرها و وسایل نقلیه خود را بهینه استفاده کرده و از پرداخت هزینه‌های اضافی برای فضای استفاده نشده جلوگیری می‌کنند.
بیشتر بخوانید: شرکت کشتیرانی
نحوه محاسبه CBM
CBM، مخفف عبارت Cubic Meter، به معنی «متر مکعب» است و نشان‌دهنده حجم فیزیکی بار در حمل‌ونقل بین‌المللی و داخلی است. این مقدار از طریق فرمول زیر محاسبه می‌شود:
روش محاسبه CBM برای مکعب یا مکعب‌مستطیل
فرمول محاسبه CBM برای هر دو شکل یکسان است و به‌صورت زیر تعریف می‌شود:
CBM = طول × عرض × ارتفاع (تمام مقادیر بر حسب متر)
این روش، ساده‌ترین و رایج‌ترین شیوه برای محاسبه حجم بارهایی است که به‌صورت منظم بسته‌بندی شده‌اند.
اندازه‌گیری CBM برای محموله‌های استوانه‌ای
برای محموله‌هایی که به‌شکل استوانه بسته‌بندی شده‌اند:
- محموله را به‌صورت عمودی روی یکی از دو قاعده دایره‌ای آن قرار دهید.
- ارتفاع استوانه را اندازه‌گیری کنید.
- شعاع قاعده دایره‌ای را نیز اندازه‌گیری کنید.
- تمامی اندازه‌گیری‌ها باید بر حسب متر انجام شوند.
سپس از فرمول زیر استفاده کنید:
CBM = π × شعاع² × ارتفاع
یا:
CBM = πr²h
مقدار π (پی) به‌صورت قراردادی ۳.۱۴ در نظر گرفته می‌شود.
اندازه‌گیری CBM برای محموله‌های با شکل غیرعادی
برای بارهایی با اشکال نامنظم یا ابعاد غیرمعمول:
- بیشترین طول، بیشترین عرض و بیشترین ارتفاع را اندازه‌گیری کنید.
سپس از فرمول زیر استفاده کنید:
CBM = طول بیشینه × عرض بیشینه × ارتفاع بیشینه
نکته مهم:
در مورد محموله‌هایی با ابعاد غیرمعمول، مرسوم است که نرخ حمل بر اساس CBM با نرخ حمل بر اساس وزن حجمی مقایسه شود و مقدار بالاتر به‌عنوان نرخ نهایی قابل پرداخت انتخاب گردد.
این روش اندازه‌گیری در همه شیوه‌های حمل و نقل جاده ای بین المللی، ریلی، هوایی، دریایی کاربرد دارد و به برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای استفاده بهینه از فضای حمل و کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند.
اهمیت آشنایی با محاسبه CBM
درک صحیح از فرمول محاسبه CBM یکی از ضروری‌ترین مهارت‌ها برای هر فردی است که با حمل‌ونقل بار، واردات یا صادرات سروکار دارد. با این دانش می‌توان حجم دقیق کالا را محاسبه کرد و از هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده جلوگیری نمود.
به عنوان مثال: با استفاده از محاسبات CBM، شما می‌توانید به‌طوردقیق تعیین کنید که برای ارسال یک کانتینر 20 فوت از آلمان به ایران چه میزان هزینه باید پرداخت شود.
- محاسبه کرایه حمل: در بیشتر حمل‌ونقل‌ها، هزینه نهایی یا بر اساس CBM یا بر اساس وزن قابل پرداخت است.
- مدیریت فضای کانتینر یا انبار: شرکت‌های لجستیکی باید بدانند که چه میزان بار را می‌توانند در یک کانتینر جای دهند.
- بهینه‌سازی هزینه‌ها: آگاهی از CBM به صادرکنندگان و واردکنندگان کمک می‌کند تا با انتخاب نوع بسته‌بندی مناسب و انتخاب کانتینر مناسب، هزینه‌های کلی و هزینه حمل کانتینر را کاهش دهند.
CBM در نگاه اول ممکن است عدد کوچکی به نظر برسد، اما در حمل‌ونقل بین‌المللی همین واحد به ظاهر ساده، مبنای بسیاری از محاسبات کلیدی است که در ادامه با آن پرداختیم:
۱. وزن حجمی (Dimensional Weight)
وزن حجمی یا وزن حجیم، یک عدد تئوریک برای محموله‌های حجیم اما سبک است. برای مثال: یک پالت پر از توپ پینگ‌پنگ بسیار سبک است اما همان فضای یک پالت وزنه را اشغال می‌کند. برای جلوگیری از نرخ‌گذاری ناعادلانه، وزن حجمی محاسبه می‌شود تا وزن قابل پرداخت تعیین گردد.
فرمول وزن حجمی هوایی (کیلوگرم):
(طول × عرض × ارتفاع بر حسب سانتی‌متر) ÷ 6000
۲. وزن قابل پرداخت (Chargeable Weight)
وزن قابل پرداخت = بزرگ‌تر از بین وزن خالص و وزن حجمی
- در حمل بار هوایی، وزن حجمی اهمیت بیشتری دارد، چون هزینه‌ها وابسته به فضای اشغال‌شده هستند.
- در حمل دریایی (مخصوصاً LCL)، معمولاً حجم (CBM) ملاک محاسبه کرایه است، مگر آنکه وزن بیش از حد باشد.
3. استفاده از CBM برای برآورد ظرفیت کانتینرها
دانستن حجم کل محموله (CBM) برای تخمین اینکه چه تعداد محصول در یک کانتینر ۲۰ یا ۴۰ فوت جا می‌گیرد بسیار حیاتی است.
نکته مهم:
ظرفیت واقعی قابل استفاده کانتینر همیشه کمتر از ظرفیت اسمی آن است، زیرا در هنگام چیدمان همیشه مقداری فضای غیرقابل استفاده باقی می‌ماند. ظرفیت واقعی کانتینر معمولاً حدود ۸۰٪ تا ۸۵٪ از ظرفیت اسمی آن است.
هر کانتینر چند CBM دارد؟ آشنایی با CBM کانتینرها
آشنایی با مفهوم CBM در بارگیری محموله‌ها در کانتینرها و درک ارتباط آن با قوانین اینکوترمز برای فعالان حمل‌ونقل بین‌المللی اهمیت فراوانی دارد. حجم فضایی هر کانتینر براساس ابعاد و نوع آن مشخص می‌شود. به‌طورمثال، کانتینر 20 فوتی استاندارد با ابعاد داخلی 5.9 متر طول، 2.35 متر عرض و 2.39 متر ارتفاع، حجم فضایی تقریبی 33.2 متر مکعب دارد. این در حالی است که یک کانتینر 40 فوتی استاندارد، حجمی نزدیک به 67.5 متر مکعب خواهد داشت.
دانش در مورد این حجم‌ها به شما این امکان را می‌دهد که درک بهتری از تعداد محصولات قابل جایگیری در هر کانتینر داشته باشید. براساس قوانین اینکوترمز، تعیین مسئولیت‌ها و هزینه‌ها بین فروشنده و خریدار در ارتباط با حمل‌ونقل، بیمه و ترخیص کالا، درک دقیق حجم محموله‌ها و استفاده بهینه از فضای کانتینرها را بیش‌ازپیش مهم می‌سازد.
روش‌های محاسبه CBM (متر مکعب)
در حمل‌ونقل دریایی و هوایی، واحد قیمت‌گذاری براساس CBM برای انواع بسته بندی کالا در حمل و نقل، ابزاری کلیدی در تعیین هزینه‌های حمل محموله‌ها محسوب می‌شود. بارهایی که برای حمل‌ونقل آماده می‌شوند، همیشه در اشکال منظم و هندسی مانند مکعب یا جعبه مستطیلی بسته‌بندی نمی‌شوند.
- بر اساس نوع کالا، ممکن است دارای اشکال و اندازه‌های غیرمعمول باشند.
- برخی بارها ممکن است به‌صورت استوانه‌ای یا نامنظم بسته‌بندی شده باشند.
- به همین دلیل، روش‌های متفاوتی برای محاسبه CBM در این نوع محموله‌ها به‌کار گرفته می‌شود.
- محاسبه CBM در انواع بسته‌بندی (کارتن، پالت، کانتینر)
هر نوع بسته‌بندی ویژگی‌های خاص خود را دارد. در ادامه چند مثال برای هر حالت می‌آوریم:
کارتن و جعبه‌های ساده
- ابعاد: 60cm × 40cm × 30cm
- CBM = (60 × 40 × 30) / 1,000,000 = 0.072 CBM
اگر تعداد کارتن‌ها 20 عدد باشد:
- 0.072 × 20 = 1.44 CBM
پالت‌ها
- پالت‌ها بسته‌هایی هستند که چندین جعبه روی هم چیده شده‌اند.
- ابعاد یک پالت استاندارد: 120cm × 100cm × 150cm
- CBM = (120 × 100 × 150) / 1,000,000 = 1.8 CBM
تعداد پالت: 5 عدد
1.8 × 5 = 9 CBM
کانتینرها
کانتینرها معمولاً با ظرفیت مشخصی تعریف می‌شوند:
- کانتینر 20 فوت (20')
- طول: 589 سانتی‌متر
- عرض: 234 سانتی‌متر
- ارتفاع: 238 سانتی‌متر
- ظرفیت واقعی: 26 تا 28 CBM
- حداکثر ظرفیت اسمی: 33 CBM
- کانتینر 40 فوت (40')
- طول: 1200 سانتی‌متر
- عرض: 234 سانتی‌متر
- ارتفاع: 238 سانتی‌متر
- ظرفیت واقعی: 56 تا 58 CBM
- حداکثر ظرفیت اسمی: 66 CBM
- کانتینر 40 فوت High Cube
- طول: 1200 سانتی‌متر
- عرض: 234 سانتی‌متر
- ارتفاع: 269 سانتی‌متر
- ظرفیت واقعی: 60 تا 68 CBM
- حداکثر ظرفیت اسمی: 72 CBM
چگونه CBM روی هزینه‌های حمل‌ونقل تأثیر می‌گذارد؟
در دنیای تجارت بین‌الملل و لجستیک، هزینه‌های حمل‌ونقل یکی از اصلی‌ترین فاکتورهایی است که سودآوری و کارآمدی یک کسب‌وکار را تعیین می‌کند. یکی از عوامل کلیدی که مستقیماً روی این هزینه‌ها تأثیر می‌گذارد، CBM یا همان حجم محموله بر حسب متر مکعب است. اما چطور؟ چرا گاهی برای یک کالای سبک‌تر باید بیشتر هزینه کنیم؟ و چگونه می‌توان با درک درست از CBM هزینه‌ها را به‌طور مؤثری کاهش داد؟
نرخ CBM و عوامل مؤثر در محاسبه آن چک شود
پیش‌تر به روش‌های مختلف محاسبه CBM اشاره شد. اکنون این پرسش مطرح می‌شود که: شرکت‌های کشتیرانی و نهادهای لجستیکی چگونه نرخ حمل بر اساس CBM را برای مشتریان تعیین می‌کنند؟ پاسخ این است که چندین عامل مختلف در تعیین نرخ CBM مؤثر هستند. برخی از مهم‌ترین این عوامل عبارت‌اند از:
۱. هزینه‌های بندری و هزینه‌های عملیات بارگیری/تخلیه
هزینه‌های بندری و عملیاتی، شامل مبالغی هستند که بندر مبدأ یا مقصد بابت استفاده از خدمات، تسهیلات و تجهیزات خود (مانند جرثقیل، اسکله، انبار و ...) دریافت می‌کند.
این هزینه‌ها در هر بندر متفاوت بوده و بر نرخ نهایی CBM تأثیرگذارند.
۲. نوع کالا (Type of Cargo)
کالاها عموماً به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- کالای خشک (Dry Cargo)
- کالای یخچالی یا منجمد (Frozen Cargo)
کالاهای منجمد نیاز به حمل در کانتینرهای یخچالی (Reefer Containers) دارند، که هزینه حمل بالاتری نسبت به کانتینرهای خشک عمومی دارند. بنابراین، تجمیع (Consolidation) محموله‌های منجمد در قالب LCL معمولاً گران‌تر از محموله‌های خشک است.
راهکارهای کاهش هزینه‌های حمل از طریق بهینه‌سازی CBM
خوشبختانه راه‌هایی وجود دارد که با استفاده از آن‌ها می‌توان CBM را کاهش داد یا بهتر مدیریت کرد. در ادامه چند روش مؤثر برای کاهش هزینه‌های ناشی از CBM را معرفی می‌کنیم:
بازطراحی بسته‌بندی
- استفاده از جعبه‌های فشرده‌تر و حذف فضای خالی داخل بسته‌ها
- کاهش ارتفاع یا عرض بسته در صورت امکان
چیدمان بهینه در پالت یا کانتینر
- استفاده از نرم‌افزارهای طراحی چیدمان بار (Load Optimization Software)
- بهره‌گیری از نیروی کار ماهر برای چیدمان بهتر محموله‌ها
تبدیل بسته‌بندی تکی به گروهی
به‌جای ارسال چندین بسته کوچک، ترکیب آن‌ها در یک بسته بزرگ‌تر با ابعاد مناسب
استفاده از خدمات اشتراک فضای کانتینر (LCL)
در صورت کم بودن حجم بار، به‌جای رزرو یک کانتینر کامل (FCL)، از روش حمل ترکیبی با دیگران (LCL) استفاده شود
مشاوره با شرکت کشتیرانی حرفه‌ای
شرکت کشتیرانی خبره می‌توانند به شما کمک کنند تا بسته‌بندی بهتری انتخاب کرده و CBM را به حداقل برسانید.
اشتباهات رایج در محاسبه CBM
محاسبه CBM در ظاهر فرایندی ساده به نظر می‌رسد؛ تنها با ضرب طول، عرض و ارتفاع می‌توان حجم را به‌دست آورد. اما در عمل، این محاسبه ساده می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گیرد که بر دقت و درستی نتایج اثرگذارند. اما در عمل، اشتباهات رایج و ظریفی در این فرآیند وجود دارد که می‌توانند منجر به هزینه‌های اضافی، تأخیر در ارسال، و حتی رد شدن بار توسط شرکت‌های حمل‌ونقل شوند. در این بخش، به بررسی این اشتباهات و راه‌های جلوگیری از آن‌ها می‌پردازیم.
استفاده از واحدهای نادرست
- یکی از شایع‌ترین اشتباهات، استفاده از سانتی‌متر به‌جای متر در هنگام وارد کردن ابعاد در فرمول CBM است.
- راهکار: همیشه مطمئن شوید که ابعاد را به متر تبدیل کرده‌اید، یا از فرمول مناسب برای سانتی‌متر استفاده می‌کنید
عدم توجه به فضای اضافی بسته‌بندی
در بسیاری از مواقع، فضای خالی داخل جعبه‌ها یا بسته‌بندی‌های اضافه در نظر گرفته نمی‌شود. این فضاها، به‌خصوص در حمل هوایی و حمل بار دریایی، محاسبه و هزینه‌بر هستند.
راهکار: همیشه ابعاد نهایی بسته را (نه فقط کالای داخل آن) در نظر بگیرید.
نادیده گرفتن شکل‌های نامنظم
برای اقلامی با شکل نامتعارف یا خمیده، محاسبه ساده مکعبی ممکن است دقیق نباشد.
راهکار: استفاده از حجم تقریبی بر اساس بزرگ‌ترین طول، عرض و ارتفاع، یا بسته‌بندی مجدد برای داشتن شکل منظم‌تر.
خطای جمع‌بندی در بارهای ترکیبی
وقتی چند نوع بسته با اندازه‌های مختلف دارید، ممکن است جمع نهایی CBM اشتباه محاسبه شود.
راهکار: برای هر نوع بسته، CBM جداگانه محاسبه و سپس با هم جمع شود.
عدم در نظر گرفتن نحوه چیدمان در کانتینر
چیدمان نادرست ممکن است باعث شود CBM قابل استفاده کاهش یابد، حتی اگر در تئوری همه چیز درست باشد.
راهکار: استفاده از نرم‌افزارهای چیدمان کانتینر یا مشاوره با متخصصان بارگیری.
ورود اشتباه داده‌ها به ابزارهای آنلاین
ابزارهای آنلاین برای محاسبه CBM بسیار مفید هستند، اما اشتباه در وارد کردن داده (مثلاً اشتباه تایپی یا انتخاب واحد اشتباه) رایج است.
راهکار: دوبار بررسی عددها و واحدها قبل از ثبت نهایی.
نتیجه‌گیری
در این مقاله، نگاهی جامع و کاربردی به مفهوم CBM در حمل‌ونقل بار داشتیم؛ از تعریف پایه‌ای آن گرفته تا تأثیرات گسترده‌اش بر هزینه‌های لجستیکی، اشتباهات رایج و راهکارهای عملی برای بهینه‌سازی بسته‌بندی. چیزی که حالا باید روشن شده باشد این است که CBM فقط یک عدد ساده نیست، بلکه یک ابزار استراتژیک برای مدیریت مؤثر حمل‌ونقل و کاهش هزینه‌ها است.
خدمات حمل و نقل بین المللی شرکت هنزا ناو دریا
شرکت هنزا ناو دریا (هانزا) با افتخار خدمات مشاوره‌ای و راهکارهای جامع در حوزه حمل و نقل دریایی، زمینی و هوایی ارائه می‌دهد. همچنین، در زمینه حمل و نقل ترکیبی نیز آماده‌ایم تا بر اساس نیازهای شما، راهکارهای مناسبی پیشنهاد کنیم. لطفاً در نظر داشته باشید که ارائه این خدمات ممکن است بسته به عواملی نظیر وضعیت‌های عملیاتی، شرایط صنعت و سایر متغیرها نسبت به زمان درخواست سرویس متفاوت باشد. بنابراین، با توجه به نوسانات در نحوه ارائه خدمات در بازار، جهت اطمینان از دریافت سرویس مورد نظر از این مجموعه برای دریافت اطلاعات بیشتر و بررسی شرایط، لطفاً با تیم ما تماس بگیرید.
