بارنامه یا راهنامه چیست؟

اهمیت تنظیم بارنامه در حمل‌و‌نقل بین‌المللی؛ مدرکی قابل استناد در دعاوی قضایی

در‌ پاسخ به سوال اهمیت بارنامه چیست باید گفت که بارنامه یک سند الزام آور قانونی است که کلیه جزئیات لازم را برای پردازش دقیق یک محموله برای ارسال بار به گوشه و کنار دنیا همچون ارسال بار از ترکیه به ایران در اختیار حامل و یا نماینده ایشان و فرستنده و گیرنده قرار می‌دهد؛ بنابراین در‌صورت لزوم می‌توان از این سند در دعاوی قضایی استفاده کرد. به‌این‌ترتیب همه طرف‌های درگیر برای اطمینان از تنظیم درست بارنامه بیشترین دقت و تلاش را انجام می‌دهند. 
تنظیم بارنامه امکان تفکیک وظایف در عرصه حمل‌ونقل بین‌المللی و صادرات و واردات را نیز فراهم می‌کند. این موضوع نقش مهمی در جلوگیری از سرقت بار دارد. به‌طورکلی بارنامه به‌عنوان مدرک غیرقابل انکار حمل‌و‌نقل عمل می‌کند.

هدف از تنظیم بارنامه چیست؟‌ بررسی سه کارکرد اصلی بارنامه

به‌طورکلی تنظیم بارنامه سه هدف اصلی را دنبال می‌کند. اول از همه بارنامه در حمل‌ونقل بین‌المللی به‌عنوان سند مالکیت کالا عمل می‌کند که با امضاهای حامل و یا نماینده ایشان تایید شده است. هدف دوم از صدور بارنامه تنظیم یک رسید برای محصولات ارسال شده است. در نهایت نیز شرایط و ضوابط توافق شده برای حمل‌و‌نقل کالا از جمله واردات مواد شیمیایی در ظهر بارنامه ذکر خواهد شد. به موجب این اطلاعات مشخص می‌شود که در هر مرحله از حمل‌ونقل چه نهادی مالک محموله است و مسئولیت حامل یا نماینده ایشان، فرستنده و گیرنده مشخص میگردد.

معرفی انواع بارنامه؛ الزامات متفاوت بارنامه بسته به روش حمل‌ونقل

در حوزه حمل‌ونقل بین‌المللی روش‌های مختلفی برای جابه‌جایی و ارسال کالاهای مختلف از نقطه‌ای به نقطه دیگر وجود دارد. به فراخور این موضوع بارنامه‌های متفاوتی نیز برای محموله‌ها صادر می‌شود. این تفاوت در صدور بارنامه به دلیل الزامات و نیازمندی‌های خاص هر روش حمل‌ونقل اتفاق می‌افتد. در زیر به لیست کامل انواع بارنامه اشاره کرده‌ایم:
1. راهنامه هوایی (Airway Bill)
2. بارنامه دریایی (Ocean Bill of Lading)
3. راهنامه ریلی (RailWay bill)
4. بارنامه کامیون (Truck Bill)
5. بارنامه سراسری (Trough Bill of lading)
6. بارنامه حمل مرکب (Multimodal Transport Bill of lading)
7. بارنامه حمل مرکب فیاتا (FIATA Multimodal Transport Bill of lading)
در ادامه با برخی از پرکاربردترین انواع بارنامه، نقش آن‌ها در حمل‌‌ونقل بین‌المللی و الزامات خاص هر بارنامه برای صادرات محصولات مختلف به گوشه‌وکنار دنیا هم‌چون صادرات سیمان به عراق آشنا می‌شویم. 

راهنامه هوایی (Airway Bill)؛ تعیین حدود اختیارات فرستنده به کمک بارنامه هوایی

یکی از شناخته‌شده‌ترین انواع اسناد حمل‌ونقل هوایی، راهنامه هوایی است. این سند هنگام حمل هوایی بارها توسط شرکت حمل و نقل هوایی بین المللی برای فرستنده صادر می‌شود. به موجب راهنامه، پس از حرکت هواپیما، محموله در اختیار گیرنده کالا بوده و طبق راهنامه صادر شده مالکیت به گیرنده کالا منتقل میگردد.

بارنامه دریایی (Ocean Bill of Lading)؛ سندی برای اطلاع از روش بارگیری محموله 

زمانی‌که تصمیم دارید به وسیله روش حمل و نقل بین المللی دریایی محموله‌های‌تان را جابه‌جا کنید سندی تحت عنوان بارنامه دریایی صادر می‌شود. در این سند علاوه‌بر اطلاعات معمولی که در بارنامه ذکر می‌شود، به مشخصاتی همچون نام کشتی و نام بندر مقصد برای تخلیه بار نیز اشاره خواهد شد. به‌طورکلی بارنامه دریایی در دو مدل بارنامه On Deck یا On Board یا Under Deck صادر می‌شود. تفاوت بارنامه و راهنامه در این است که بارنامه قابل معامله بوده درصورتیکه راهنامه غیر قابل معامله است.
بارنامه On Deck مخصوص بارهایی است که روی عرشه کشتی قرار می‌گیرند. در مقابل برای کالاهایی که در انبار کشتی قرار گرفته‌اند بارنامه تحت عنوان بارنامه دریایی Under Deck صادر می‌شود. بارهای روی عرشه کشتی نسبت به کالاهای بارگیری شده در انبار بیشتر در معرض خطر و آسیب قرار دارند. این موضوع به‌خوبی با صدور بارنامه متفاوت مشخص می‌شود. لذا بعضی از صاحبین کالا در تفاهمات خود با خطوط کشتیرانی شرط بارگیری در زیر عرشه کشتی را از شروط خود قرار میدهند.

راهنامه حمل با کامیون (Truck Way Bill)؛ صدور سند مالکیت در حمل‌ونقل جاده‌ای

یکی از متداول‌ترین روش‌ها برای جابه‌جایی محموله‌های صادراتی، مخصوصا بین کشورهای همسایه روش حمل‌ونقل زمینی و با استفاده از کامیون‌ است. برای حمل‌ونقل با کامیون، راهنامه ای متناسب با همین روش و بر‌اساس قوانین کنوانسیون حمل‌ونقل (CMR) به نام راهنامه کامیون صادر می‌شود. این راهنامه بسته به شرایط ۶ تا ۱۴ نسخه خواهد داشت. ۳ نسخه جزو نسخه‌های اصلی هستند که توسط فرستنده، گیرنده و مسئول شرکت حمل‌ونقل امضا می‌شوند. بقیه نسخه‌ها برای گمرک‌های ورودی و خروجی و سازمان راهداری حمل‌ونقل جاده‌ای کاربرد دارند. 

بارنامه سراسری؛ یکی از انواع قدیمی بارنامه برای حمل ترکیبی کالا 

یکی از قدیمی‌ترین انواع بارنامه‌ها برای حمل‌ و جابه‌جایی کالاها، بارنامه سراسری است. این بارنامه در انواع روش‌های حمل‌ونقل همچون حمل با کامیون، قطار و کشتی مورداستفاده قرار می‌گیرد. در‌ واقع بارنامه‌های سراسری برای مواردی که کالاها با استفاده از چند روش حمل‌ونقل از مبدا به مقصد ارسال می‌شوند، ایجاد شده‌اند.
در روش حمل دریایی می‌توانید ارسال بار را به شرکت‌های nvocc و یا خطوط اصلی (Major line) بسپارید. این شرکت‌ها برای ارسال بارهای مشتریان با شرکت‌های حمل‌ونقل دریایی صاحبین کشتی قرارداد می‌بندند. با مطالعه مقاله «شرکت nvocc چیست؟» اطلاعات دقیقی درباره این شرکت‌ها و اهمیت آن‌ها در حمل‌ونقل بین‌المللی کسب خواهید کرد.

چه اطلاعاتی در بارنامه ذکر می‌شود؟ 

در انواع بارنامه که در روش‌های مختلف حمل‌ونقل بین‌المللی مورد‌‌استفاده قرار می‌گیرند اطلاعات دقیق و مشخصی ذکر می‌شود. در زیر به لیست اطلاعاتی که به‌طورمعمول در بارنامه می‌آیند اشاره خواهیم کرد:
• نام و آدرس فرستنده و گیرنده
• تاریخ حمل
• اسم کالا
• وزن دقیق محموله
• طبقه‌بندی نوع بار
• نوع بسته‌بندی مورد استفاده و تعداد بسته ها
• شماره رهگیری سفارش خاص
• مبداء و مقصد
• شماره بیمه نامه (در صورت درخواست فرستنده کالا)
• شماره Proforma Invoice (در صورت درخواست فرستنده کالا)
با درج این اطلاعات در بارنامه حمل‌ونقل محموله با رعایت موارد ایمنی و با بهترین روش انجام می‌شود. همچنین این اطلاعات از سرقت یا گم شدن کالا نیز جلوگیری می‌کند.