۸ عامل اصلی که بر نرخ حمل و نقل دریایی تأثیر می‌گذارند
چرا هزینه حمل و نقل دریایی مناسب‌تر است؟
یکی از مهم‌ترین مزایای حمل بار دریایی در مقایسه با سایر روش‌های حمل، هزینه حمل کانتینر و به‌طور کلی نرخ کرایه حمل دریایی است. وقتی حجم بالایی از کالا قرار است جابه‌جا شود، استفاده از حمل دریایی با کشتی باربری، بسیار اقتصادی‌تر از حمل بار هوایی خواهد بود. برای مثال، انتقال یک کانتینر استاندارد ۴۰ فوتی از چین به بنادر جنوبی ایران، در بسیاری مواقع به‌مراتب کمتر از هزینه حمل بار هوایی از چین تمام می‌شود.
دلایل اصلی مناسب بودن نرخ حمل و نقل دریایی:
- صرفه‌جویی در مقیاس: کشتی‌های غول‌پیکر می‌توانند هزاران کانتینر را هم‌زمان حمل کنند.
- انعطاف در بارگیری: امکان حمل بارهای متنوع از کالاهای عمومی تا محموله‌های خاص وجود دارد.
- رقابت بین شرکت‌های کشتیرانی: باعث کاهش تفاوت نرخ کرایه حمل دریایی در مسیرهای مشابه می‌شود.
- پشتیبانی از حمل و نقل ترکیبی: ترکیب حمل دریایی با حمل ریلی یا حمل بار زمینی هزینه کل را کمتر می‌کند.
از سوی دیگر، نمایندگی کشتیرانی و شرکت کارگو با ارائه خدماتی مانند فریت بار و استعلام سریع قیمت، به کاهش هزینه‌ها کمک می‌کنند. هرچند زمان حمل در این روش طولانی‌تر است، اما برای بسیاری از تجار، قیمت در حمل و نقل دریایی مهم‌ترین عامل انتخاب است.
مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر نرخ حمل و نقل دریایی و هزینه حمل کانتینر
۸ عامل اصلی مؤثر بر نرخ حمل و نقل دریایی مجموعه‌ای از متغیرهای اقتصادی، عملیاتی و بین‌المللی هستند که به‌طور مستقیم بر هزینه جابه‌جایی کالا اثر می‌گذارند. از فاصله میان بندر مبدأ و مقصد گرفته تا قیمت جهانی سوخت، ظرفیت کانتینرها، فصل‌های پرتقاضا و حتی نوسانات ارزی، همگی نقش مهمی در تعیین نرخ کرایه حمل دریایی دارند. شناخت دقیق این عوامل به صاحبان بار و تجار کمک می‌کند تا هنگام استعلام قیمت حمل دریایی تصمیمات هوشمندانه‌تری بگیرند، مسیرهای مناسب‌تری انتخاب کنند و هزینه حمل کانتینر را به شکل مؤثرتری مدیریت نمایند. در ادامه هر یک از این عوامل به‌صورت جداگانه بررسی می‌شود تا دید روشنی نسبت به سازوکار قیمت‌گذاری در حمل بار دریایی ایجاد شود.
فاصله بندر مبدأ تا بندر مقصد و اثر آن بر نرخ حمل و نقل دریایی
هرچه مسیر دریایی طولانی‌تر باشد، هزینه «کرایه پایه» و مخارج سوخت افزایش یافته و در نتیجه نرخ حمل و نقل دریایی بالاتر می‌رود. به‌همین دلیل، در مسیرهای دور (مثلاً حمل بار دریایی از چین) معمولاً سطوح نرخ بالاتری نسبت به مسیرهای کوتاه دیده می‌شود. وقتی مقصد نهایی از بنادر پرترافیک یا تنگه‌های حساس می‌گذرد، ریسک تأخیر و هزینه‌های بیمه‌ای نیز اضافه می‌شود. برای بسیاری از صادرکنندگان، ترکیب حمل دریایی با حمل ریلی یا حمل بار زمینی به‌عنوان حمل و نقل ترکیبی می‌تواند مسیر کل را کوتاه‌تر کند. در عمل، استعلام قیمت حمل دریایی روی چند مسیر جایگزین به انتخاب بهینه کمک می‌کند و گاهی اختلاف معناداری میان پیشنهادهای خطوط مختلف (شرکت کشتیرانی) ایجاد می‌کند.
- مسیر بلندتر = مصرف سوخت و زمان بیشتر = نرخ حمل و نقل دریایی.
- بررسی چند مسیر و ترکیب روش‌های حمل، ابزار اصلی کاهش هزینه است.
هزینه‌های خدماتی بندری (امنیت، خدمات بندر، عوارض محلی)
علاوه بر کرایه پایه، هر محموله در حمل و نقل دریایی مشمول مجموعه‌ای از هزینه‌ها و کارمزدهای محلی یا لوکال شارژ (local charge) نیز می‌شود؛ از جمله عوارض امنیتی و هزینه استفاده از تجهیزات بندری که از سوی مقامات بندری و اپراتور ترمینال اخذ می‌شود. این اقلام نرخ حمل و نقل دریایی در مبدأ و مقصد به‌صورت جداگانه محاسبه می‌شوند و می‌توانند تفاوت در نرخ صورتحساب نهایی ایجاد کنند؛ به‌خصوص وقتی حمل کانتینر در بندری با تعرفه‌های بالاتر انجام شود.
- اقلام محلی تابع تعرفه هر بندر است.
- برخی هزینه‌ها فقط در یکی از طرفین (origin/destination) اعمال می‌شوند.
- شفاف سازی تمامی هزینه‌ها پیش از حمل، اختلاف‌حساب را کم می‌کند.
فصل حمل و اثر آن بر نرخ کرایه حمل دریایی
بازه‌های اوج تقاضا، (کریسمس یا سال نوی چینی)، سبب افزایش فشار بر ظرفیت ناوگان شده و در نتیجه نرخ کرایه حمل دریایی را به‌طور قابل‌توجهی بالا می‌برد. در صورتی که محموله ماهیتی فصلی داشته باشد (مانند غلات یا میوه)، برنامه‌ریزی دقیق زمان بارگیری اهمیت دوچندان پیدا می‌کند تا از دوره‌های پرتردد فاصله گرفته یا از مزایای حمل و نقل ترکیبی استفاده شود. در این شرایط، برخی صاحبان کالا به منظور جبران محدودیت‌های زمانی به حمل بار هوایی روی می‌آورند، هرچند هزینه این روش به‌مراتب بالاتر، به‌ویژه در محموله‌هایی با حجم بالا یا سنگین است. ازاین‌رو، برنامه‌ریزی به‌موقع خرید و انجام استعلام قیمت حمل دریایی چند هفته قبل از بارگیری، رویکردی کارآمد برای مدیریت و کنترل هزینه‌ها به شمار می‌رود.
- پیک تقاضا = نرخ حمل و نقل دریایی بالاتر، ظرفیت محدود، زمان حمل طولانی‌تر.
نوسانات ارزی و اثر آن بر قیمت در حمل و نقل دریایی
بخش عمده نرخ ارز محاسبه می‌شود، اما پرداخت‌های محلی ممکن است با ارز کشور مقصد/مبدأ باشد. برای پوشش ریسک تبدیل ارز، خطوط کشتیرانی یا فورواردرها گاهی «ضریب تعدیل ارزی» (CAF) اضافه می‌کنند.
- CAF = Currency Adjustment Factor برای جبران نوسان ارز.
- پرداخت‌های لوکال (محلی) است.
- پوشش ریسک ارزی در پروژه‌های بلندمدت حیاتی است.
جریمه‌ها و هزینه‌های اضافی ناشی از تأخیر و ازدحام
اگر به‌دلیل ازدحام بندر، کمبود کامیون، دیرکرد در ترخیص یا معطلی در بازگرداندن کانتینر خالی تأخیر ایجاد شود، هزینه‌هایی مانند دموراژ (ماندن کانتینر در ترمینال بعد از فری‌تایم) و دیتنشن (نگهداری کانتینر خارج از ترمینال بیش از مهلت) به نرخ حمل و نقل دریایی اعمال می‌شود. برای مدیریت کارآمد فرآیند و پیشگیری از هزینه‌های غیرمنتظره، لازم است هماهنگی با شرکت حمل و نقل بین‌المللی برقرار شود، زمان‌بندی تخلیه به‌موقع تعیین شود و تشریفات گمرکی نیز به‌صورت درست برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی شود.
هزینه‌های پایانه‌ای (THC) و نقش آن در هزینه حمل کانتینر
THC مخفف Terminal Handling Charges است و مجموعه هزینه‌های خدمات و تجهیزات اپراتور ترمینال در مبدأ و مقصد را؛ از جابجایی کانتینر گرفته تا مدارک و بازرسی‌های پایانه پوشش می‌دهد. این هزینه فقط مخصوص حمل دریایی است و در نقل و انتقال داخلی یا خدمات بار هوایی دیده نمی‌شود. اختلاف THC بین بنادر می‌تواند روی هزینه حمل کانتینر اثر معنادار داشته باشد؛ بنابراین، توصیه می‌شود شرکت حمل هزینه‌های THC در مبدأ و مقصد را به‌صورت مجزا و شفاف ارائه دهد.
قیمت سوخت (بانکر) و پیوندش با نرخ حمل و نقل دریایی
سوخت یکی از اصلی‌ترین مؤلفه‌های هزینه‌ای برای خطوط کشتیرانی به شمار می‌رود و هرگونه تغییر در قیمت بانکر به‌سرعت در نرخ حمل و نقل دریایی منعکس می‌شود. برای مدیریت این ریسک، شرکت‌های کشتیرانی معمولاً ضریب تعدیل سوخت (BAF) را به‌عنوان یک هزینه جانبی اعمال می‌کنند؛ به این معنا که با افزایش قیمت جهانی نفت، میزان BAF نیز رشد می‌یابد. علاوه بر این، پس از اجرای مقررات بین‌المللی IMO و الزام به استفاده از سوخت کم‌سولفور، هزینه‌های عملیاتی به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافت و بخش عمده‌ای از این هزینه‌ها به صاحبان کالا منتقل شد.
تأثیر ظرفیت کانتینر بر تفاوت نرخ کرایه حمل دریایی
طبق اصل صرفه در مقیاس، وقتی کانتینرها با ظرفیت بیشتری پر شوند، هزینه حمل هر کانتینر کمتر خواهد بود. اگر کانتینر به‌طور کامل پر نشود (LCL یا فضای خالی در FCL)، ممکن است مجموع کرایه نسبت به مقدار واقعی بار به‌صرفه نباشد. در سطح ناوگان نیز وقتی کشتی‌های بزرگ‌تر و ظرفیت بیشتر وارد مسیر می‌شوند، رقابت بالا می‌رود و تفاوت نرخ کرایه حمل دریایی میان خطوط کاهش می‌یابد؛ برعکس دوره‌های کمبود ظرفیت که نرخ حمل و نقل دریایی جهش می‌گیرند. برای محموله‌های سبک‌حجم، گاهی حمل بار هوایی ارزش بررسی دارد.
نتیجه‌گیری
بررسی‌ها نشان می‌دهد نرخ حمل و نقل دریایی عددی ثابت نیست، بلکه نتیجه تأثیر عوامل گوناگون عملیاتی، اقتصادی و سیاسی است. فاصله‌ی میان بندر مبدأ و مقصد، هزینه‌های خدماتی و پایانه‌ای، فصل حمل و سطح تقاضا، تغییرات نرخ ارز، جریمه‌ها و هزینه‌های ناشی از تأخیر، قیمت سوخت و ظرفیت کانتینرها، همگی در کنار هم ساختار نهایی کرایه حمل را شکل می‌دهند.
صاحبان بار زمانی می‌توانند بهترین تصمیم را بگیرند که این متغیرها را بشناسند و پیش از هر اقدام، به‌دقت استعلام قیمت حمل دریایی را انجام دهند. در این مسیر، نقش شرکت‌های کشتیرانی، نمایندگی‌های کشتیرانی و شرکت حمل و نقل بین المللی بسیار پررنگ است. آن‌ها علاوه بر مدیریت لجستیک، با ارائه شفافیت در هزینه‌ها و راهکارهای ترکیبی (از جمله استفاده از حمل ریلی، حمل بار زمینی یا حتی حمل ترکیبی) به صاحبان کالا کمک می‌کنند تا از نوسانات بازار کمتر آسیب ببینند.
خدمات حمل و نقل بین المللی دریایی شرکت هنزا ناو دریا
شرکت هنزا ناو دریا (هانزا) با سال‌ها تجربه در حمل‌ونقل دریایی، زمینی و هوایی، با افتخار همراه مشتریان خود است تا در هر مرحله، راهکارهایی دقیق و متناسب با نیازهای خاص آنان ارائه دهد. ما بر این باوریم که هر پروژه، فرصتی برای ارائه بهترین خدمات است؛ از این رو، با دقت و توجه کامل به شرایط عملیاتی و نیازهای منحصر به فرد شما، راه‌حل‌هایی سفارشی و کارآمد پیشنهاد می‌کنیم. در زمینه فریت بار دریایی نیز، هنزا ناو دریا با تکیه بر دانش و تخصص خود، با ارزیابی دقیق شرایط و امکانات و با توجه به نوسانات در نحوه ارائه خدمات در بازار، راهکارهایی را به شما ارائه خواهد داد که بیشترین انطباق را با اهداف شما داشته باشد. جهت اطمینان از دریافت سرویس مورد نظر از این مجموعه، لطفاً با تیم هانزا تماس حاصل فرمایید تا از جزئیات خدمات و شرایط به‌روز مطلع شوید. ما به این همراهی و همکاری افتخار می‌کنیم و همواره آماده‌ایم تا با شما در مسیر موفقیت‌های بیشتر گام برداریم.
