چارترینگ کشتی چیست؟

چارترینگ کشتی چیست؟

چارترینگ کشتی به زبان ساده به معنای اجاره کردن یک کشتی یا بخشی از ظرفیت آن برای جابه‌جایی بار بین دو نقطه مشخص است. در این فرآیند، اجاره‌کننده (Charterer) با مالک کشتی (Shipowner) قراردادی رسمی به نام چارتر پارتی (Charter Party) امضا می‌کند که در آن جزئیاتی مانند نوع کالا، بنادر بارگیری و تخلیه، مدت زمان سفر و حتی صدور بارنامه مشخص می‌شود. اهمیت چارترینگ در صنعت حمل و نقل دریایی به دلیل انعطاف‌پذیری بالای آن است، زیرا به شرکت‌ها و تجار امکان می‌دهد محموله‌های خود را با هزینه‌ای مناسب‌تر نسبت به روش‌های دیگر مانند حمل بار هوایی یا حمل بار زمینی جابه‌جا کنند. علاوه بر کالاهای فله‌ای، در بسیاری موارد حتی در حمل کانتینر نیز شرکت‌ها ترجیح می‌دهند با استعلام قیمت حمل و نقل دریایی، کشتی مناسبی را اجاره کنند تا بر کل فرآیند حمل بار دریایی از چین یا دیگر کشورها کنترل بیشتری داشته باشند.

انواع چارترینگ کشتی

چارترینگ کشتی با توجه به نیاز اجاره‌کننده و نوع قرارداد، به چند دسته اصلی تقسیم می‌شود. این تقسیم‌بندی کمک می‌کند تا شرکت‌های مختلف در حوزه حمل و نقل بین المللی بتوانند متناسب با حجم و نوع کالای خود بهترین انتخاب را داشته باشند. سه نوع اصلی چارترینگ شامل چارترینگ سفری (Voyage Charter)، چارترینگ زمانی (Time Charter) و چارترینگ دمیز (Bareboat/Demise Charter) هستند. هر کدام از این مدل‌ها مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند. در تجارت امروزی که روش‌های متنوعی مثل حمل و نقل ترکیبی (ترکیب حمل ریلی، زمینی و دریایی) یا حتی حمل بار هوایی وجود دارد، انتخاب نوع درست چارترینگ می‌تواند تأثیر مستقیم بر کاهش هزینه‌ها و زمان تحویل کالا داشته باشد. به همین دلیل، بسیاری از شرکت حمل نقل بین المللی و حتی شرکت‌های کارگو قبل از تصمیم‌گیری، استعلام دقیق از هزینه‌ها و شرایط هر نوع چارتر می‌گیرند.

چارترینگ سفری

چارترینگ سفری یکی از رایج‌ترین روش‌های اجاره کشتی در حمل و نقل دریایی است که در آن اجاره‌کننده تنها برای یک سفر مشخص با مالک قرارداد می‌بندد و مالک متعهد می‌شود بار را از بندر مبدأ تا مقصد منتقل کند. این مدل برای محموله‌های بزرگ و حجیم، مثل حمل بار دریایی از چین در قالب کالاهای فله‌ای، بسیار کاربردی است. مزیت اصلی آن شفافیت هزینه‌ها و سادگی قرارداد است، اما در صورت تأخیر در بنادر ممکن است هزینه‌های اضافی مانند دموراژ ایجاد شود. به همین دلیل، بسیاری از شرکت‌ها پیش از انتخاب این روش با انجام استعلام قیمت حمل و نقل دریایی، هزینه‌ها را با گزینه‌های دیگر مانند حمل بار هوایی یا حمل ریلی مقایسه می‌کنند.

چارترینگ زمانی

چارترینگ زمانی (Time Charter) روشی انعطاف‌پذیر در حمل و نقل دریایی است که طی آن اجاره‌کننده کشتی را برای مدت مشخصی، مثلاً چند ماه یا یک سال، در اختیار می‌گیرد و در این مدت می‌تواند مسیرها و نوع محموله را تعیین کند، در حالی‌که مالک همچنان مسئول خدمه و نگهداری کشتی است. این مدل به شرکت حمل نقل بین المللی امکان می‌دهد به‌جای استفاده پرهزینه از روش‌هایی مانند حمل و نقل بین المللی هوایی، حمل دریایی را به‌صرفه‌تر انجام دهند. مزایای آن شامل آزادی عمل بالا، برنامه‌ریزی بلندمدت و کاهش هزینه حمل کانتینر است، اما هزینه اجاره بر اساس زمان محاسبه می‌شود و حتی در صورت بلا استفاده ماندن کشتی نیز باید پرداخت شود.

چارترینگ دمیز

چارترینگ کشتی دمیز (Demise Charter) یا همان Bareboat Charter کامل‌ترین نوع اجاره کشتی است که در آن مالک تنها کشتی خالی را تحویل می‌دهد و تمامی مسئولیت‌های عملیاتی مانند خدمه، بیمه، سوخت و نگهداری بر عهده اجاره‌کننده قرار می‌گیرد. این روش بیشتر برای شرکت‌های بزرگ حمل و نقل بین‌المللی یا نمایندگی‌های کشتیرانی مناسب است که توانایی مدیریت مستقیم کشتی را دارند. مزیت اصلی آن، کنترل کامل و انعطاف‌پذیری بالاست، اما در مقابل هزینه‌ها و ریسک‌های بیشتری متوجه اجاره‌کننده می‌شود، زیرا باید اموری مانند قراردادهای بندری، صدور بارنامه و حتی استعلام هزینه‌های روزانه کشتی را شخصاً مدیریت کند.

چه کسانی در فرآیند چارترینگ کشتی نقش دارند؟

فرآیند چارترینگ کشتی تنها به امضای یک قرارداد میان مالک و اجاره‌کننده خلاصه نمی‌شود. در عمل، بازیگران متعددی درگیر این فرایند هستند که هر کدام نقشی کلیدی در موفقیت عملیات حمل ایفا می‌کنند. شناخت این بازیگران به شرکت‌های فعال در حمل و نقل بین المللی کمک می‌کند تا بهترین تصمیم‌ها را بگیرند و ریسک‌های احتمالی را کاهش دهند.

مالک کشتی (Shipowner)

مالک کشتی فرد یا شرکتی است که مالکیت قانونی شناور را در اختیار دارد. وظیفه اصلی او فراهم کردن کشتی آماده به کار است. در چارتر زمانی یا سفری، مالک معمولاً مسئول نگهداری و تأمین خدمه است. اما در چارتر دمیز (Demise Charter)، مالک تنها کشتی خالی را تحویل می‌دهد و مسئولیت‌های عملیاتی بر عهده اجاره‌کننده خواهد بود. برای مالکان، چارترینگ منبع درآمد ثابت است و امکان استفاده بهینه از کشتی‌هایشان را فراهم می‌کند.

اجاره‌کننده (Charterer)

چارترینگ کشتی اجاره‌کننده می‌تواند یک تاجر، تولیدکننده یا شرکت حمل و نقل بین المللی باشد که به ظرفیت کشتی برای جابه‌جایی کالا نیاز دارد. او بسته به نوع چارتر انتخاب می‌کند که مسئولیت‌های بیشتری بر عهده بگیرد یا تنها هزینه حمل را پرداخت کند. برای مثال، شرکتی که قصد حمل بار دریایی از چین را دارد، ممکن است در صورت داشتن محموله فله‌ای، به جای حمل بار هوایی از چین، گزینه چارتر سفری را انتخاب کند تا هزینه‌ها کاهش یابد.

کارگزار کشتی (Shipbroker)

کارگزار کشتی یا Shipbroker نقش واسطه میان مالک و اجاره‌کننده را ایفا می‌کند. او شرایط بازار، هزینه‌ها و فرصت‌های موجود را بررسی کرده و دو طرف را برای انعقاد قرارداد به هم متصل می‌سازد. در واقع، کارگزاران متخصصانی هستند که دانش بازار و قوانین را در اختیار مشتریان قرار می‌دهند و حتی در مذاکره درباره نرخ‌ها و استعلام قیمت حمل و نقل دریایی کمک می‌کنند.

نمایندگی کشتیرانی (Ship Agent)

نمایندگی کشتیرانی یا Ship Agent مسئولیت هماهنگی عملیات کشتی در بندر را دارد. وظایفی مانند هماهنگی برای تخلیه و بارگیری، صدور بارنامه، پرداخت هزینه‌های بندری و ارتباط با مقامات محلی از جمله فعالیت‌های اوست. حضور یک نمایندگی معتبر باعث می‌شود فرآیند حمل روان‌تر انجام شود و ریسک‌های ناشی از تأخیر یا مشکلات بندری به حداقل برسد.