انواع ریسک‌های لجستیکی
انواع ریسک لجستیکی
ریسک‌های لجستیکی در دنیای تجارت بین‌الملل یکی از اصلی‌ترین چالش‌هایی هستند که می‌توانند به‌طور مستقیم بر کارایی، سرعت و هزینه زنجیره تأمین تأثیر بگذارند. ریسک‌های لجستیکی بسته به نوع حمل و نقل، مسیرها، مقررات بین المللی و شرایط اقتصادی منطقه‌ای و جهانی، انواع مختلفی دارند که در ادامه به تفکیک بررسی می‌کنیم.
۱. ریسک‌های لجستیکی تأمین
وابستگی صرف به یک تأمین کننده گرچه در ظاهر مزایایی دارد، اما در صورت توقف ناگهانی تأمین از سوی آن، مجموعه را با مشکلات جدی مواجه می‌سازد. در چنین شرایطی، داشتن یک یا دو تأمین‌کننده جایگزین که بتوان در شرایط بحرانی روی آن‌ها حساب کرد، نقش حیاتی ایفا می‌کند.
ایجاد و حفظ روابط مستحکم با تأمین‌کنندگان نیز نقشی مهم در تضمین تداوم تأمین دارد. استفاده از نرم‌افزارهای پیش‌بینی و برنامه‌ریزی با قابلیت تحلیل‌های دقیق آماری، می‌تواند اعداد قابل اتکایی را در اختیار سازمان قرار دهد تا تأمین‌کنندگان نیز بتوانند برنامه ریزی تولید را بر همان اساس تنظیم کنند و از کمبود یا مازاد موجودی جلوگیری شود.
۲. مشکلات و ریسک‌های لجستیکی در حمل و نقل
حمل و نقل، ستون فقرات عملیات لجستیکی محسوب می‌شود. بدون آن، امکان جابجایی فیزیکی کالا، چه برای خرید و چه برای فروش، وجود ندارد. انتخاب صحیح نوع وسیله حمل برای مقدار و نوع خاصی از کالا، در کاهش ریسک‌های لجستیکی مرتبط با جابجایی نقش تعیین‌کننده دارد.
با این حال، مؤلفه‌های بسیاری بر حمل و نقل تأثیرگذار هستند؛ از جمله هزینه، کیفیت و مقدار کالا، مسافت، نزدیکی به بنادر یا پایانه‌های ریلی، و موارد دیگر.
در صورتی که کالاها به درستی حمل یا نگهداری نشوند، ممکن است در طی مسیر فاسد یا از کیفیت آن‌ها کاسته شود. محصولات حساس به دما باید در کانتینرهای مجهز به سیستم‌های سرمایشی یا گرمایشی مناسب حمل شوند تا از کیفیت آن‌ها محافظت گردد.
برای نمونه، غلات معمولاً در دمای محیط حمل می‌شوند. در مقابل، میوه‌ها و سبزیجات با کانتینرهای خنک و گوشت، مرغ و ماهی با یخچال‌های صنعتی جابجا می‌گردند.
امروزه بیشتر حمل و نقل‌ها به‌صورت ترکیبی انجام می‌شود. شرکت‌های معتبر حمل و نقل، چنین فرآیند هایی را با در نظر گرفتن عواملی همچون خرابی تجهیزات، مسیر جایگزین، نیروی انسانی، مشکلات کارگری و غیره، با دقت برنامه‌ریزی و اجرا می‌کنند.
۳. ریسک‌های لجستیکی در جابجایی و نگهداری
در دنیای امروز، انبارهای مجهز به فناوری پیشرفته برای نگهداری کالاهای حساس به دما به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مراکز برای نگهداری کالاها تحت شرایط خاص دمایی، رطوبتی و سایر پارامترهایی طراحی شده‌اند که در راستای حفظ کیفیت و بافت محصولات است.
اپراتورهای انبار موظف‌اند اطمینان حاصل کنند که کلیه تجهیزات مرتبط با جابجایی مواد، از جمله وسایل نقلیه، کانتینرها و ماشین‌آلات بارگیری و تخلیه، در فواصل زمانی مشخص به درستی سرویس و نگهداری می‌شوند. عدم انجام این موارد می‌تواند منجر به خرابی‌های ناگهانی و ایجاد اختلال در عملیات لجستیکی و ریسک در زنجیره تامین شود.
۴. ریسک‌های لجستیکی از نظر امنیتی
امروزه کانتینرهای چند منظوره حمل و نقل تا حد زیادی در برابر سرقت ایمن‌سازی شده‌اند. از سوی دیگر، انبارهای مدرن نیز با در نظر گرفتن الزامات امنیتی طراحی می‌شوند. علاوه بر حضور نیروهای امنیتی، استفاده از دوربین‌های مداربسته و حسگرهای هوشمند در نقاط حساس، نقش مهمی در پیشگیری از سرقت، تخلف و ورود افراد غیرمجاز ایفا می‌کنند.
۵. مشکلات نیروی انسانی
تأمین نیروی کار در بسیاری از مواقع غیرقابل پیش بینی است. بروز ناگهانی اعتراضات یا اعتصابات کارگری می‌تواند فعالیت‌های لجستیکی را به شدت مختل کند. سازمان‌های فعال در این حوزه باید همواره راهکارهای جایگزین و اضطراری در نظر داشته باشند.
برقراری تعامل مناسب با اتحادیه‌های کارگری و نهادهای دولتی مرتبط با آن‌ها، می‌تواند در کاهش تبعات ناآرامی‌های کارگری مؤثر واقع شود. بهره‌گیری از فناوری‌های اتوماسیون در انبارها و داشتن نیروی پشتیبان موقت نیز از جمله راهکارهای پیشنهادی برای مقابله با این نوع ریسک‌های لجستیکی است.
۶. ریسک‌های لجستیکی سایبری
نفوذ هکرها به سیستم‌های اطلاعاتی سازمان‌ها، یکی دیگر از مخاطرات عمده به شمار می‌رود. چنین حملاتی ممکن است منجر به افشای اطلاعات محرمانه در فضای اینترنت شده و خطرات جدی برای شرکت به دنبال داشته باشد.
اطلاعات حساس مربوط به وضعیت مالی، مشتریان و ارسال‌ها نباید به‌هیچ‌عنوان در دسترس افراد غیرمجاز قرار گیرد؛ چراکه می‌تواند مورد سو استفاده قرار گیرد یا به‌صورت هدفمند در راستای اخلال در عملیات شرکت به‌کار رود.
برای مقابله با این نوع تهدیدات و ریسک‌های لجستیکی، استفاده از نرم‌افزارهای امن و دارای پشتیبانی معتبر، بهره‌گیری از سیستم‌های رمزنگاری اطلاعات و تعریف سطوح دسترسی کنترل شده برای کاربران داخلی از جمله راهکارهای مؤثر محسوب می‌شود.
۷. رویدادهای سیاسی و بلایای طبیعی
جنگ‌ها، درگیری‌ها و تحولات سیاسی شدید می‌توانند تهدیدهای جدی برای عملیات لجستیکی و فرآیندهای کسب و کار ایجاد کنند. به همین ترتیب، پدیده‌های طبیعی مانند طوفان، سیل، آتش سوزی و زمین لرزه نیز از جمله بلایای غیر قابل پیش بینی و ریسک‌های لجستیکی محسوب می‌شوند که خارج از کنترل انسان قرار دارند.
در ادبیات حقوقی و تجاری، این‌گونه رخدادها معمولاً تحت عنوان «فورس ماژور» شناخته می‌شوند. این وقایع می‌توانند جریان طبیعی امور را مختل کرده و خسارات مالی یا فیزیکی قابل توجهی به همراه داشته باشند.
گرچه امکان پیشگیری کامل از چنین اتفاقاتی وجود ندارد، اما می‌توان با اتخاذ تدابیر مناسب، تأثیر آن‌ها را کاهش داد؛ برای مثال، پیش بینی مسیرهای حمل و نقل جایگزین یا ایجاد مراکز انبارداری در موقعیت‌های جغرافیایی مختلف می‌تواند در چنین شرایطی مفید واقع شود.
ارزیابی ریسک‌های لجستیکی
سازمان‌های مدرن فعال در حوزه لجستیک، به طور دوره‌ای اقدام به ارزیابی ریسک می‌نمایند. این فرآیندها به شناسایی منابع بالقوه خطر و تحلیل تأثیر آن‌ها بر عملیات کمک می‌کنند. پس از تحلیل ریسک‌های لجستیکی، اقدامات پیشگیرانه جهت کاهش یا حذف آن‌ها تعریف و اجرا می‌شود.
تدوین برنامه‌های اضطراری که در مواقع بحرانی به سرعت قابل اجرا باشند، از ضروریات هر سازمان لجستیکی محسوب می‌شود. سیاست‌ها و رویه‌هایی که برای چنین موقعیت‌هایی طراحی شده‌اند باید به‌روز، جامع و عملیاتی باشند و به طور مؤثر توسط سازمان به اجرا گذاشته شوند.
برای کاهش ریسک‌های لجستیکی چه باید کرد؟
نخستین گام، تدوین و اجرای مجموعه‌ای از سیاست‌ها و دستورالعمل‌های شفاف، منسجم و قابل‌درک است که تمامی ابعاد عملیات لجستیکی و الزامات تجاری را پوشش دهد. ارتباطات مؤثر نیز یکی از ارکان حیاتی در هر سازمان موفق به شمار می‌رود.
برقراری تبادل اطلاعات بین بخش‌ها، و اطمینان از اینکه مدیریت در مسیر ارتباطی مؤثر با نیروهای خود گام برمی‌دارد، نقش تعیین کننده‌ای در افزایش انسجام عملیاتی دارد.
آموزش، توانمندسازی و انگیزش مستمر کارکنان از دیگر عوامل کلیدی در کاهش خطاها و افزایش بهره‌وری در فرآیندهای لجستیکی هستند.
الگوبرداری از رقبا نیز می‌تواند ابزار مؤثری باشد؛ بسیاری از سازمان‌ها نکات ارزشمندی در شیوه‌های مدیریت و بهره‌برداری خود دارند که می‌توان از آن‌ها الهام گرفت. عضویت در انجمن‌های صنفی و تخصصی حوزه لجستیک نیز فرصتی مناسب برای تبادل دانش، اشتراک تجربیات و زمینه همکاری بیشتر در سطح صنعت را فراهم می‌کند.
در عین حال، باید آمادگی رویارویی با ریسک‌های لجستیکی نوظهور را نیز داشت. تدوین و به روزرسانی پروتکل‌های ایمنی و اجرای دقیق آن‌ها از جمله اقداماتی است که در مواجهه با مخاطرات غیر منتظره و ریسک در زنجیره تامین، ضامن حفظ عملکرد سازمان و تداوم خدمات خواهد بود.
چگونه ریسک‌های حمل و نقل بین‌المللی را مدیریت کنیم؟
مدیریت ریسک‌های لجستیکی یکی از مهم‌ترین وظایف شرکت‌های فعال در زنجیره تأمین است. در شرایطی که تاخیرها، افزایش ناگهانی هزینه‌ها و مشکلات گمرکی می‌توانند به سادگی عملیات لجستیکی را مختل کنند، استفاده از استراتژی‌های پیشگیرانه و ساختارمند برای کاهش ریسک‌های حمل و نقل بین‌المللی، امری ضروری محسوب می‌شود. در ادامه، راهکارهایی عملی و قابل اجرا برای مدیریت مؤثر ریسک‌های لجستیکی ارائه می‌شود:
۱. انتخاب هوشمندانه روش حمل و نقل
اولین و مهم‌ترین تصمیم، انتخاب روش مناسب حمل است. بسته به نوع کالا، زمان‌بندی، هزینه و حساسیت محموله، یکی از روش‌های زیر باید انتخاب شود:
- حمل دریایی کالا برای بارهای حجیم با حساسیت کم و زمان بندی بلند مدت
- حمل و نقل بین المللی هوایی برای کالاهای با ارزش بالا یا حساس به زمان
- حمل بار زمینی برای مسیرهای کوتاه منطقه‌ای
- حمل ریلی برای حمل با حجم بالا در مسیرهای بین المللی خاص مثل چین-اروپا
- ترکیب این روش‌ها در قالب حمل و نقل ترکیبی باعث افزایش انعطاف پذیری و کاهش ریسک‌های لجستیکی خواهد شد.
۲. همکاری با شرکت‌های معتبر و دارای تجربه
یکی از بهترین راهکارها برای کاهش ریسک، همکاری با یک شرکت حمل نقل بین المللی با تجربه است. این شرکت‌ها معمولاً آشنایی کاملی با قوانین هر کشور، مسیرهای حمل ایمن، نحوه تنظیم مدارک گمرکی و مدیریت بحران دارند. همچنین، شرکت کارگوهای تخصصی می‌توانند فرآیند فریت بار، بیمه نامه، پشتیبانی و رهگیری محموله را به صورت دقیق انجام دهند.
۳. استعلام به‌روز و دقیق هزینه‌ها
بسیاری از ریسک‌های لجستیکی مالی ناشی از عدم شفافیت در قیمت‌ها است. به ویژه در حمل کانتینر، نرخ‌ها می‌توانند به صورت روزانه تغییر کنند. بنابراین، لازم است پیش از هر حمل، حتما استعلام قیمت حمل و نقل دریایی از چند منبع انجام شود. این کار از بروز هزینه‌های غیر منتظره و ریسک‌های حمل و نقل بین‌المللی جلوگیری خواهد کرد. همچنین، شناخت روند تغییرات نرخ‌ها در حمل بار دریایی به شرکت‌ها کمک می‌کند که زمان‌بندی واردات خود را بهتر تنظیم کنند.
۴. استفاده از بیمه حمل و نقل بین‌المللی
بیمه، یکی از مؤثرترین ابزارهای کاهش ریسک در حمل و نقل است. بسته به نوع حمل، شرکت‌ها باید یکی از انواع بیمه‌های حمل را انتخاب کنند. بیمه کامل محموله برای مسیرهای دریایی و باربری دریایی به شدت توصیه می‌شود، زیرا ریسک‌های لجستیکی مانند آتش سوزی، گم شدن کالا یا خسارت‌های ناشی از شرایط آب و هوایی در این روش حمل بیشتر هستند.
۵. استفاده از سیستم‌های رهگیری و پایش لحظه‌ای
امروزه، شرکت‌های بزرگ حمل و نقل از سیستم‌های رهگیری دیجیتال برای مدیریت دقیق بارها استفاده می‌کنند. با استفاده از این ابزارها، می‌توان وضعیت بار در تمام مراحل حمل را مشاهده و در صورت بروز هرگونه مشکل سریعا واکنش مناسب نشان داد. این قابلیت در حمل و نقل بین المللی هوایی و حمل ترکیبی اهمیت ویژه‌ای دارد.
۶. تنظیم قراردادهای دقیق و چندلایه
یکی دیگر از راه‌های کاهش ریسک در زنجیره تامین، تنظیم قراردادهای حقوقی دقیق با طرف‌های حمل و نقل است. قرارداد باید شامل مواردی مانند زمان تحویل، حدود مسئولیت طرفین، شرایط فسخ، شرایط پرداخت خسارت و اقدامات در صورت تاخیر باشد. چنین ساختار قراردادی، از شرکت در برابر ریسک‌های لجستیکی حقوقی محافظت خواهد کرد.
۷. آماده‌سازی اسناد و هماهنگی گمرکی
بخش عمده‌ای از تاخیرات و جریمه‌ها به دلیل ناهماهنگی در اسناد بار، فاکتورها، لیست بسته بندی و مدارک گمرکی اتفاق می‌افتد. به همین دلیل، استفاده از خدمات شرکت کشتی رانی یا کارگزاران معتبر گمرکی برای بررسی مدارک قبل از ارسال کالا، می‌تواند بخش زیادی از ریسک در زنجیره تامین را کاهش دهد.
۸. برنامه‌ریزی برای سناریوهای اضطراری
هیچ برنامه‌ای کامل نیست، مگر اینکه برای شرایط بحرانی هم آمادگی داشته باشد. سناریوهایی مثل تأخیر کشتی، خراب شدن هواپیما، بسته شدن مرز یا اعتصاب در بندر باید از پیش شناسایی و برای آن‌ها راه‌حل در نظر گرفته شود. داشتن مسیر جایگزین برای حمل بار زمینی، یا قرارداد با چند شرکت برای خدمات بار هوایی، نمونه‌هایی از این آمادگی‌ها هستند.
نقش شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی در مدیریت ریسک‌های لجستیکی
در شرایطی که ریسک در زنجیره تامین جهانی به یکی از نگرانی‌های دائمی کسب و کارها تبدیل شده، نقش شرکت‌های حمل و نقل بین المللی در مدیریت بحران‌های لجستیکی پررنگ‌تر از همیشه است. این شرکت‌ها نه تنها به‌عنوان ارائه دهنده خدمات حمل شناخته می‌شوند، بلکه مانند مشاور، هماهنگ کننده و حتی نجات دهنده عملیات واردات و صادرات عمل می‌کنند. وقتی شرایط از کنترل خارج می‌شود این شرکت‌ها هستند که با استفاده از شبکه جهانی و تجربیات خود، راهکار جایگزین ارائه می‌دهند.
- مدیریت مسیرهای جایگزین
در هنگام بسته شدن مسیر اصلی، شرکت‌های حرفه‌ای به‌سرعت مسیرهای جایگزین را شناسایی می‌کنند. به عنوان نمونه، اگر مسیر مستقیم حمل بار دریایی از چین به بندرعباس به مشکل بخورد، ممکن است مسیر ترکیبی چین–امارات–ایران فعال شود. در این سناریو، ترکیب خدمات بار هوایی و حمل بار زمینی به‌صورت موقت، باعث تداوم تأمین کالا می‌شود. - مذاکره با خطوط کشتیرانی و هوایی
در مواقعی که ظرفیت کشتی‌ها یا هواپیماها به پایان رسیده، شرکت کشتیرانی و شرکت‌های هوایی معمولا فقط با مشتریان کلیدی و نمایندگان با سابقه همکاری می‌کنند. یک شرکت کارگو معتبر با روابط فعال خود می‌تواند سهمیه رزرو کند یا در شرایط خاص نرخ بهتری بگیرد. - به‌روزرسانی سریع از شرایط بازار
این شرکت‌ها به منابع اطلاعاتی دست اول و گزارش‌های روز دسترسی دارند. در صورت وقوع بحران و ریسک‌های لجستیکی مشتریان خود را به سرعت در جریان می‌گذارند و پیشنهادات اصلاحی ارائه می‌دهند. - مدیریت مستندات، گمرک و بیمه
در شرایط اضطراری و ریسک‌های لجستیکی، اشکالات گمرکی یا نداشتن بیمه کافی می‌تواند به توقف کامل بار منجر شود. شرکت حمل نقل بین المللی حرفه‌ای، پیش از هر حمل، بررسی اسناد و هماهنگی با گمرک را انجام می‌دهند و در صورت نیاز، بیمه متناسب با نوع حمل (مانند فریت بار یا حمل دریایی کالا) تنظیم می‌کنند. - ویژگی‌های یک شرکت حمل‌ونقل بحران‌محور
یک شرکت مؤثر در مدیریت ریسک‌های لجستیکی باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:- دسترسی به چندین مسیر و گزینه حمل (دریایی، هوایی، ریلی، زمینی)
- شبکه بین‌المللی فعال در بنادر و فرودگاه‌های مهم
- سابقه همکاری با برندهای بزرگ و متنوع
- پاسخگویی سریع و گزارش‌دهی شفاف
- توانایی پیش‌بینی ریسک‌های حمل و نقل بین‌المللی و ارائه راهکار جایگزین
نتیجه گیری
در دنیای پرتلاطم امروز، درک صحیح از ریسک‌های لجستیکی برای هر کسب‌وکاری که با زنجیره تأمین، واردات یا صادرات سروکار دارد، به یک ضرورت بدل شده است. از نوسانات شدید هزینه حمل کانتینر گرفته تا پیچیدگی‌های حمل بار هوایی یا تأخیر در حمل بار دریایی، هر مرحله از فرآیند حمل‌ونقل با چالش‌هایی مواجه است که می‌تواند عملکرد کل مجموعه را تحت تأثیر قرار دهد. انتخاب هوشمندانه روش حمل و نقل (مانند استفاده از حمل ترکیبی)، همکاری با شرکت حمل و نقل بین المللی حرفه‌ای، استعلام دقیق قیمت‌ها پیش از بارگیری، و بهره‌گیری از تکنولوژی برای رهگیری و مدیریت بحران، راهکارهایی هستند که می‌توانند این ریسک‌ها را کنترل‌پذیر کنند. شرکت‌هایی (مانند شرکت کشتیرانی) که به جای واکنش‌های هیجانی، با تحلیل داده، آموزش تیم و پیش‌بینی بحران‌ها اقدام می‌کنند، نه‌تنها در برابر ریسک‌های حمل و نقل بین‌المللی آسیب‌پذیر نیستند، بلکه می‌توانند از آن‌ها به‌عنوان مزیت رقابتی بهره ببرند. در نهایت، مدیریت مؤثر ریسک‌های لجستیکی به معنای تضمین پایداری، صرفه‌جویی در هزینه، افزایش رضایت مشتری و ارتقای جایگاه برند در بازار رقابتی امروز است.
خدمات حمل و نقل بین المللی شرکت هنزا ناو دریا
شرکت هنزا ناو دریا (هانزا) با افتخار و تجربه‌ای گسترده در حمل‌ونقل دریایی، زمینی و هوایی، همواره در تلاش است تا با بررسی دقیق شرایط عملیاتی و نیازهای مشتریان، راهکارهای سفارشی و کارآمد ارائه دهد. ما با تکیه بر تحلیل‌های تخصصی و درک عمیق از هر پروژه، راه‌حل‌هایی متناسب با وضعیت شما طراحی می‌کنیم که بهترین پاسخ به نیازهای حمل‌ونقل شما باشد. در زمینه حمل بار هوایی از چین نیز، تیم ما آماده است تا با ارزیابی شرایط موجود و تحلیل نیازها، پیشنهادهای عملی و متناسب ارائه کند که به طور دقیق با اهداف و نیازهای شما هماهنگ باشد. بنابراین، با توجه به نوسانات در نحوه ارائه خدمات در بازار، جهت اطمینان از دریافت سرویس مورد نظر از این مجموعه و اطلاع از جزئیات خدمات و شرایط به‌روز ما شما را به همکاری با تیم متخصص‌مان دعوت می‌کنیم. این تماس می‌تواند نقطه آغاز یک همکاری موفق و موثر باشد تا با هم بهترین راه‌حل‌ها را برای نیازهای شما بیابیم.
