
EDI یا Electronic Data Interchange در کشتیرانی چیست ؟

EDI یا Electronic Data Interchange چیست ؟
EDI شامل انواع مختلفی از «پیامها» است که بین دو طرف مبادله میشود و هدف آن، جایگزینی روشهای سنتی انتقال داده است. در گذشته، نسخهای کاغذی از فهرست محموله (مانیفست) به کاپیتان کشتی تحویل داده میشد و همان نسخه از طریق پست یا پیک به بنادر مقصد ارسال میگردید.
با پیشرفت فناوری، این روند به ارسال مانیفست از طریق ایمیل تغییر یافت. در این مرحله، نمایندگان بندر پس از دریافت ایمیل، اطلاعات را به صورت دستی در سیستمهای رایانهای خود وارد میکردند. اما با ظهور EDI، این روند دگرگون شد. اکنون دادهها به صورت پیامهای EDI ارسال میشوند و بهمحض دریافت، اطلاعات بهطور خودکار در سیستم مقصد بارگذاری میگردند. این روش، نیاز به ورود دستی دادهها را حذف کرده، اشتباهات تایپی را کاهش داده و در زمان صرفهجویی میکند.
پیامهای EDI در حوزههای متنوعی مورد استفاده قرار میگیرند، از جمله:
- ارسال اطلاعات به گمرک (مانیفست، اظهارنامه گمرکی)
- انتقال داده به بندر (برنامهریزی چیدمان کانتینر، هزینههای بندری، لیست بارگیری/تخلیه، جابهجایی کانتینرها)
- تبادل اطلاعات با دفتر مرکزی شرکتها (رزروها، بارنامهها، جابهجایی محمولهها)
معمولاً نرمافزارهایی برای تبدیل دادهها به فرمت EDI استفاده میشود. این پیامها همانند ایمیل ارسال میشوند و سیستم مقصد، آنها را دریافت کرده و بهطور خودکار به دادههای قابلاستفاده تبدیل میکند.
تحول در تبادل اطلاعات با استفاده از EDI
در گذشته، تبادل اطلاعات در حوزه حمل بار دریایی و گمرک بهصورت کاملاً سنتی انجام میشد. برای مثال، فهرست محموله (مانیفست) بهصورت کاغذی در اختیار کاپیتان کشتی قرار میگرفت و نسخهای از آن نیز از طریق پست یا پیک به بندر مقصد ارسال میشد. این روش علاوه بر کندی، مستعد خطاهای انسانی و اتلاف زمان بود. با پیشرفت فناوری، این روند به ارسال فایلهای مانیفست از طریق ایمیل تغییر یافت. هرچند این روش نسبت به نسخههای کاغذی سریعتر بود، اما همچنان نیاز به وارد کردن دستی اطلاعات در سیستمهای رایانهای بنادر وجود داشت. این مرحله نیز در معرض خطاهای انسانی قرار داشت و فرآیند پردازش اطلاعات را زمانبر میکرد.
پیدایش فناوری EDI (مبادله الکترونیکی دادهها - Electronic Data Interchange) تحولی اساسی در این زمینه ایجاد کرد. با استفاده از EDI، اطلاعات بهصورت ساختار یافته و استاندارد در قالب «پیامهای الکترونیکی» بین سیستمهای کامپیوتری مختلف رد و بدل میشوند، بدون آنکه نیازی به دخالت انسانی در فرآیند ورود اطلاعات باشد.
مزایای استفاده از EDI عبارتند از:
- حذف ورود دستی دادهها
- کاهش خطاهای تایپی
- فزایش سرعت پردازش اطلاعات
- کاهش هزینههای عملیاتی
پیامهای EDI در حوزههای مختلفی مورد استفاده قرار میگیرند، از جمله:
- گمرک: ارسال خودکار مانیفستها و اظهارنامههای گمرکی
- بنادر: برنامهریزی چیدمان کانتینرها، لیستهای بارگیری و تخلیه، گزارشهای جابهجایی کانتینر، و محاسبه هزینههای بندری
- دفاتر مرکزی شرکتها: رزرو حمل، هماهنگی عملیات، و مدیریت ترافیک بار
برای بهرهبرداری از این سیستم، نرمافزارهایی طراحی شدهاند که دادهها را از سیستمهای داخلی به فرمت استاندارد EDI تبدیل میکنند. سپس این پیامها همانند ایمیل ارسال میشوند و سیستم مقصد آنها را بهصورت خودکار دریافت و پردازش میکند. در نتیجه، EDI با حذف مراحل غیرضروری و دستی، بستری سریع، دقیق و قابل اطمینان برای تبادل اطلاعات میان ذینفعان مختلف صنعت حملونقل و لجستیک فراهم کرده است.

انواع پیامهای EDI در حملونقل دریایی
پیامهای EDI استانداردهای خاصی دارند که هر کدام برای انتقال نوع خاصی از اطلاعات استفاده میشوند. در صنعت حملونقل، این پیامها متنوع بوده و وظایف مختلفی را پوشش میدهند. در صنعت حملونقل دریایی و حمل و نقل کانتینری، پیامهای EDI در زمینههای بسیار متنوعی استفاده میشوند. از جمله مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- پیامهای رزرو حمل و تأیید رزرو
- اطلاعات بارگیری و تخلیه کالا
- ارسال مانیفست الکترونیکی و اظهارنامههای گمرکی
- پیامهای مربوط به برنامهریزی چیدمان کانتینرها
- اطلاعیههای ورود و خروج کشتی
- فهرست مسافران و خدمه
- پیامهای صورتحساب و فاکتور
- گزارشهای مالی و بیمهای
- پیامهای مربوط به بازرسی کالا، کنترل ایمنی، و درخواست قیمت
موارد زیر برخی از رایجترین پیامهای EDI در صنعت حمل و نقل است:
- 204 – پیشنهاد بارگیری:
ارسال پیشنهاد بارگیری توسط شرکت حملونقل موتوری برای هماهنگی بارها. - 211 – بارنامه حمل زمینی:
حاوی اطلاعات بارنامه برای حملونقل زمینی کالا. - 214 – وضعیت حملونقل:
گزارش وضعیت و موقعیت فعلی محموله در طول مسیر. - 110، 210، 310، 410 – فاکتورهای حمل:
شامل انواع صورتحسابها برای حمل بار هوایی، زمینی، دریایی و ریلی. - 997 – تأییدیه عملکردی (Functional Acknowledgment):
پیامی برای تأیید دریافت موفق پیامهای EDI دیگر. - ASN (Advanced Shipping Notice) – اطلاعیه حمل پیشرفته:
اعلام ارسال قریبالوقوع کالا، شامل جزئیات بار، زمان تحویل و وسیله حمل. - COPARN – درخواست بارگیری کانتینر:
مورد استفاده برای درخواست آمادهسازی کانتینر جهت بارگیری. - CODECO – وضعیت کانتینر:
اطلاعرسانی درباره ورود یا خروج کانتینر از ترمینال یا بندر. - IFTSTA – اطلاعیه وضعیت حمل:
گزارش لحظهای از وضعیت حملونقل برای ذینفعان. - CUSDEC – اظهارنامه گمرکی:
انتقال اطلاعات مورد نیاز برای فرآیندهای گمرکی و ترخیص کالا.
در مجموع، بیش از 190 نوع پیام EDI استاندارد در صنعت حملونقل دریایی تعریف شده است که هر کدام به تبادل سریع و دقیق یک نوع خاص از اطلاعات اختصاص دارند.
مزایای استفاده از EDI
- افزایش سرعت تبادل اطلاعات
- کاهش خطاهای انسانی و دوبارهکاری
- یکپارچگی دادهها در کل زنجیره تأمین
- کاهش هزینههای عملیاتی
- امکان ردیابی، کنترل و شفافیت بیشتر در فرآیندها
فناوری EDI به یکی از اجزای حیاتی تحول دیجیتال در صنعت حملونقل و لجستیک تبدیل شده است. با توجه به تنوع و گستردگی پیامهای قابل تبادل، EDI توانسته تمام مراحل از رزرو اولیه تا تحویل نهایی را پوشش دهد و ارتباط بین بنادر، شرکتهای حملونقل، گمرکها، نمایندگان بیمه و سایر بازیگران زنجیره تأمین را تسهیل کند. استفاده از این فناوری نه تنها بهرهوری را افزایش میدهد، بلکه مزیت رقابتی پایداری برای شرکتها در بازار جهانی به ارمغان میآورد.
مزایای EDI در زنجیره تأمین
استفاده از فناوری EDI (تبادل الکترونیکی دادهها) در زنجیره تأمین، باعث بهبود چشمگیر در عملکرد و کارایی فرآیندهای لجستیکی و تجاری میشود. برخی از مهمترین مزایای آن عبارتند از:
- افزایش سرعت:
اطلاعات بهصورت بلادرنگ و خودکار بین طرفین مبادله میشود. این مزیت باعث تسریع تصمیمگیریها، کاهش تأخیرها و تسهیل عملیات میگردد.
- افزایش دقت:
حذف ورود دستی دادهها، خطاهای انسانی مانند اشتباهات تایپی یا تکراری را به حداقل میرساند. این موضوع بهویژه در عملیات حساس گمرکی یا مالی اهمیت فراوان دارد.
- صرفهجویی در هزینهها:
با حذف فرآیندهای کاغذی، کاهش نیاز به پرسنل برای ورود اطلاعات، چاپ، بایگانی و ارسال اسناد فیزیکی، هزینههای عملیاتی به میزان قابل توجهی کاهش مییابد.
- شفافیت اطلاعاتی:
تمامی طرفهای درگیر در زنجیره تأمین به دادههای بهروز و یکسان دسترسی دارند. این شفافیت باعث بهبود همکاری، افزایش اعتماد و کاهش اختلافات میشود.
- یکپارچگی سیستمها:
EDI امکان اتصال و هماهنگی میان سیستمهای مختلف مانند نرمافزارهای مالی، گمرکی، انبارداری و حملونقل را فراهم میکند. این یکپارچگی، جریان دادهها را بدون وقفه و بدون نیاز به تطبیق دستی انجام میدهد.

کاربرد عملی EDI در شرکتهای حملونقل
شرکتهای بزرگ لجستیکی و حملونقل جهانی، برای یکپارچهسازی و خودکارسازی فرآیندهای خود، بهصورت گسترده از EDI بهره میبرند. مهمترین مزایای آنها شامل موارد زیر است:
- ارسال و دریافت خودکار سفارشها و رزروها
اطلاعات رزرو و سفارش حمل بدون نیاز به تماس انسانی، بهصورت مستقیم بین سیستم مشتری و سیستم شرکت کشتیرانی منتقل میشود.
- اطلاعرسانی لحظهای وضعیت کانتینر و ETA (تخمین زمان رسیدن)
مشتری میتواند در لحظه از موقعیت محموله، زمان تخمینی ورود و رویدادهای حمل مطلع شود.
- ارسال خودکار اسناد حمل
شامل بارنامه، دستور حمل و اظهارنامههای گمرکی که مستقیماً به سیستمهای طرف مقابل (گمرک، مشتری، بندر) منتقل میشوند.
- مدیریت موجودی، تأیید دریافت، فاکتورها
اطلاعات انبار، وضعیت موجودی کالا، تأیید دریافت کالا و فاکتورهای مالی بهصورت خودکار مبادله میشود.
هزینه آزادسازی الکترونیکی (تلکس / EDI) در حملونقل
یکی از هزینههایی که در حملونقل بینالمللی ممکن است بهصورت جداگانه محاسبه شود، هزینه مربوط به آزادسازی محموله از طریق تلکس یا EDI است. نکات کلیدی در این زمینه:
- این هزینه معمولاً توسط فورواردرها (واسطههای حمل) پرداخت میشود.
- شامل هزینه ارسال اسناد به گمرک، بنادر و نهادهای دولتی از طریق EDI یا تلکس است.
- در مقابل، EDI سریعتر، ارزانتر و شفافتر است.
نتیجه گیری
در مجموع، فناوری EDI با فراهم کردن بستری امن، سریع و استاندارد برای تبادل اطلاعات، نقشی اساسی در تحول دیجیتال صنعت حملونقل و بهینهسازی زنجیره تأمین ایفا میکند. این فناوری با حذف فرآیندهای دستی، افزایش دقت، تسریع در ارتباطات و کاهش هزینهها، موجب ارتقای کارایی عملیاتی و شفافیت اطلاعاتی میشود. استفاده از استانداردهای بینالمللی و پروتکلهای امن، امکان یکپارچهسازی سیستمهای مختلف تجاری و لجستیکی را فراهم کرده و نشان میدهند که بهرهبرداری هوشمندانه از EDI میتواند به مزیت رقابتی پایدار در بازار جهانی منجر شود. بنابراین، حرکت بهسوی استفاده گستردهتر از EDI نهتنها یک انتخاب فناورانه، بلکه یک ضرورت راهبردی برای کسبوکارهای فعال در حوزه حملونقل و تجارت بینالمللی است.
خدمات حمل و نقل بین المللی دریایی شرکت دیبا هوا دریا
شرکت هنزا ناو دریا (هانزا) با سالها تجربه در حملونقل دریایی، زمینی و هوایی، با افتخار همراه مشتریان خود است تا در هر مرحله، راهکارهایی دقیق و متناسب با نیازهای خاص آنان ارائه دهد. ما بر این باوریم که هر پروژه، فرصتی برای ارائه بهترین خدمات است؛ از این رو، با دقت و توجه کامل به شرایط عملیاتی و نیازهای منحصر به فرد شما، راهحلهایی سفارشی و کارآمد پیشنهاد میکنیم. در زمینه حمل و نقل ترکیبی نیز، هنزا ناو دریا با تکیه بر دانش و تخصص خود، با ارزیابی دقیق شرایط و امکانات و با توجه به نوسانات در نحوه ارائه خدمات در بازار، راهکارهایی را به شما ارائه خواهد داد که بیشترین انطباق را با اهداف شما داشته باشد. جهت اطمینان از دریافت سرویس مورد نظر از این مجموعه، لطفاً با تیم هانزا تماس حاصل فرمایید تا از جزئیات خدمات و شرایط بهروز مطلع شوید. ما به این همراهی و همکاری افتخار میکنیم و همواره آمادهایم تا با شما در مسیر موفقیتهای بیشتر گام برداریم.