نحوه ی بارگیری کانتینرها در کشتی های باری

کانتینر چیست؟

کانتینر در ظاهر یک جعبه فلزی ساده است، اما در واقع یک بخش اصلی در تجارت جهانی به حساب می‌آید. تمام فرآیندهای حمل بار با کانتینر، از درب کارخانه تا مقصد نهایی، به همین واحد استاندارد وابسته است. دلیل محبوبیت کانتینر این است که اندازه، وزن و طراحی آن در همه جای دنیا یکسان است و به‌راحتی بین کشتی، قطار و کامیون جابه‌جا می‌شود؛ به این شیوه، حمل‌ و نقل ترکیبی گفته می‌شود.
کانتینرها در اندازه‌های مختلف ساخته می‌شوند اما رایج‌ترین آن‌ها ۲۰ فوتی و ۴۰ فوتی است. هرکدام ظرفیت مشخصی برای وزن و حجم دارند. علاوه بر این، انواع خاصی هم وجود دارد؛ مثل کانتینر یخچالی برای مواد غذایی یا دارویی، و کانتینر روباز برای بارهایی که ارتفاع زیادی دارند.
استاندارد بودن کانتینرها باعث شده شرکت کشتیرانی و شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی بتوانند عملیات بارگیری و تخلیه بار را در هر بندری ساده‌تر انجام دهند. این یعنی هزینه حمل کانتینر (کانتینر کامل یا فریت بار) کمتر می‌شود، سرعت کار بالاتر می‌رود و ریسک آسیب‌دیدن کالا هم پایین می‌آید.

بارگیری کانتینر چیست و چرا اهمیت دارد؟

وقتی از بارگیری کانتینر صحبت می‌کنیم، منظور فقط جابه‌جایی فیزیکی کانتینرها روی کشتی نیست. این اصطلاح به مجموعه‌ای از فعالیت‌ها گفته می‌شود که هدف آن تضمین ایمنی کالا، کاهش هزینه‌ها و بارگیری و تخلیه بار به‌موقع بار در مقصد است. اگر بارگیری کانتینر به‌درستی انجام نشود، نه‌تنها کالاها آسیب می‌بینند، بلکه می‌تواند ایمنی و تعادل کل کشتی را مختل کند.
اهمیت بارگیری کانتینر درست در چند نکته خلاصه می‌شود:

• ایمنی کشتی: چیدمان اشتباه می‌تواند تعادل کشتی را به‌هم بزند.
• سرعت تخلیه کانتینر در مقصد: جایگاه هر کانتینر باید براساس بندر مقصد انتخاب شود.
• هزینه حمل کانتینر: برنامه‌ریزی صحیح باعث کاهش هزینه‌های بندری و جابه‌جایی‌های اضافی می‌شود.
• رضایت مشتری: صاحبان کالا انتظار دارند بارشان سالم و به‌موقع برسد.

به همین دلیل، شرکت کشتیرانی و شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی، بارگیری کانتینر را یک عملیات استراتژیک می‌دانند. این مرحله در کنار خدماتی مثل حمل و نقل ترکیبی یا حمل بار دریایی، نقشی کلیدی در زنجیره تجارت جهانی دارد.

مراحل بارگیری کانتینر در حمل دریایی

وقتی صحبت از بارگیری کانتینر در کشتی‌های باری می‌شود، باید بدانیم این کار فقط جابه‌جایی مکانیکی نیست. همه‌چیز با یک برنامه‌ریزی دقیق شروع می‌شود و تا لحظه‌ی حرکت کشتی ادامه پیدا می‌کند. اگر هر بخش درست اجرا نشود، در مقصد مشکلاتی مثل تأخیر، هزینه‌های اضافی یا حتی خطر برای کشتی و محموله پیش می‌آید. مراحل اصلی به شکل زیر است:

برنامه‌ریزی چیدمان (Bay Plan)

اولین گام در بارگیری کانتینر روی کشتی، تهیه یک نقشه دقیق به نام Bay Plan است. این نقشه نشان می‌دهد هر کانتینر دقیقاً در کدام ردیف و طبقه از کشتی قرار می‌گیرد. هدف از این برنامه‌ریزی، هم حفظ تعادل کشتی و هم تسهیل عملیات بارگیری و تخلیه بار کانتینر در بندر مقصد است.
چند نکته کلیدی در طراحی Bay Plan:

• وزن کانتینرها: کانتینرهای سنگین در پایین و سبک‌ترها در بالا چیده می‌شوند تا مرکز ثقل کشتی ایمن بماند.
• مسیر کشتی: کانتینرهایی که زودتر باید تخلیه شوند، در موقعیت‌های دسترس‌پذیرتر قرار می‌گیرند.
• نوع بار: محموله‌های یخچالی یا خطرناک باید در جایگاه‌های مشخص با تجهیزات ویژه بارگیری شوند.

این نقشه قبل از ورود کشتی به بندر آماده می‌شود و در اختیار اپراتورهای پایانه قرار می‌گیرد. اگر Bay Plan دقیق نباشد، در مقصد مجبور می‌شوند چندین کانتینر اضافی را جابه‌جا کنند که نتیجه‌اش افزایش هزینه حمل کانتینر و اتلاف زمان است. به همین دلیل، شرکت کشتیرانی و شرکت حمل نقل بین المللی توجه ویژه‌ای به این مرحله دارند، مخصوصاً در مسیرهای پرترافیک مثل حمل بار دریایی از چین که کوچک‌ترین خطا می‌تواند خسارت‌زا باشد.

پذیرش در گیت پایانه

بعد از آماده‌سازی نقشه بارگیری کانتینر، کانتینرها توسط حمل بار زمینی یا حمل ریلی به بندر منتقل می‌شوند. اولین توقف آن‌ها در پایانه، گیت ورودی است؛ جایی که کنترل‌های اولیه انجام می‌شود. این مرحله به ظاهر ساده است اما برای موفقیت کل عملیات بارگیری کانتینر حیاتی به حساب می‌آید.
اگر کانتینر در این مرحله ایراد داشته باشد، اجازه ورود به یارد داده نمی‌شود. این کار شاید باعث توقف کوتاه‌مدت شود اما در بلندمدت از هزینه‌های بزرگ جلوگیری می‌کند. برای صاحبان کالا، عبور موفق از گیت به معنای یک قدم نزدیک‌تر به ارسال محموله است؛ زیرا کانتینر حالا رسماً وارد چرخه باربری شده است.

تأیید وزن (VGM)

یکی از مهم‌ترین مراحل قبل از بارگیری کانتینر، اعلام و تأیید وزن واقعی آن است که با نام VGM – Verified Gross Mass شناخته می‌شود. طبق مقررات بین‌المللی SOLAS، هیچ کانتینری بدون VGM اجازه ورود به کشتی ندارد. دلیل این سخت‌گیری ساده است: اگر وزن دقیق مشخص نباشد، تعادل کشتی به هم می‌خورد و خطرات جدی به همراه خواهد داشت.
راه‌های محاسبه VGM:

• وزن‌کشی مستقیم: کل کانتینر پر شده روی باسکول قرار می‌گیرد.
• روش محاسباتی: وزن کالای داخل + وزن خود کانتینر.

جابجایی در یارد و آماده‌سازی برای بارگیری

بعد از پذیرش در گیت و تأیید وزن، کانتینرها به یارد (Yard) یا محوطه ذخیره‌سازی پایانه منتقل می‌شوند. این بخش مثل یک پارکینگ بزرگ برای هزاران کانتینر است که بر اساس مقصد، نوع کالا و زمان حرکت کشتی دسته‌بندی می‌شوند. مدیریت درست یارد تأثیر مستقیم بر سرعت و کیفیت بارگیری کانتینر دارد.
مهم‌ترین کارها در یارد:

• دسته‌بندی بر اساس مقصد: کانتینرهایی که باید در یک بندر تخلیه شوند در یک بخش خاص قرار می‌گیرند.
• چیدمان بر اساس زمان حرکت کشتی: کانتینرهایی که زودتر باید بارگیری شوند، در نقاط دسترس‌پذیر چیده می‌شوند.
• کنترل ایمنی: رعایت حداکثر ارتفاع استک‌ها و فاصله‌ها برای جلوگیری از خطر سقوط یا آسیب.
• هماهنگی با حمل و نقل ترکیبی: اتصال یارد به ریل و جاده، امکان ورود سریع محموله‌ها از طریق حمل ریلی یا حمل بار زمینی را فراهم می‌کند.

اگر این مرحله درست انجام نشود، عملیات بارگیری کند می‌شود و در مقصد، تخلیه کانتینر هم با مشکل مواجه خواهد شد. اما با مدیریت هوشمندانه، هزینه حمل کانتینر کاهش یافته و باربری دریایی با سرعت و دقت بیشتری انجام می‌شود.

عملیات جرثقیل گنتری و اسپریدر

در مرحله اصلی بارگیری کانتینر، همه نگاه‌ها به جرثقیل‌های عظیم بندر دوخته می‌شود؛ تجهیزاتی که با نام گنتری کرین (Quay Crane) شناخته می‌شوند. این جرثقیل‌ها بازوهای فولادی بلندی دارند که می‌توانند کانتینرها را از روی کامیون یا استک یارد بردارند و با دقت میلی‌متری روی کشتی قرار دهند.
ابزاری که جرثقیل را به کانتینر متصل می‌کند، اسپریدر (Spreader) نام دارد. اسپریدر در چهار گوشه به قفل‌های کانتینر وصل می‌شود و امکان بلند کردن ایمن آن را فراهم می‌کند. پس از آن، اپراتور جرثقیل کانتینر را دقیقاً در محل تعیین‌شده در Bay Plan می‌گذارد.
اهمیت این مرحله:

• ایمنی: کوچک‌ترین اشتباه در حرکت جرثقیل می‌تواند خسارت بزرگی ایجاد کند.
• سرعت: جرثقیل‌های مدرن می‌توانند ده‌ها کانتینر در ساعت جابه‌جا کنند.
• کاهش هزینه حمل کانتینر: سرعت بالاتر یعنی کشتی زمان کمتری در اسکله متوقف می‌شود.

قفل‌ها و لَشینگ (Lashing): ایمن‌سازی نهایی

بعد از اینکه کانتینر با جرثقیل روی کشتی قرار گرفت، هنوز کار تمام نشده است. برای اینکه کانتینرها در طول سفر دریایی تکان نخورند، باید محکم قفل و مهار شوند. این کار با قفل‌های مخصوص و میله‌های فلزی به نام لَشینگ (Lashing Rods) انجام می‌شود. قفل‌ها گوشه‌های کانتینرها را به هم متصل می‌کنند و لَشینگ‌ها آن‌ها را به عرشه یا سازه کشتی می‌بندند. این کار توسط تیم‌های تخصصی در بندر و تحت نظارت شرکت کشتیرانی انجام می‌شود.

مدیریت کانتینرهای یخچالی (Reefer)

در میان انواع کانتینرها، کانتینرهای یخچالی (Reefer) اهمیت ویژه‌ای دارند. این کانتینرها برای حمل کالاهای حساس به دما مثل میوه، سبزیجات، دارو یا فرآورده‌های گوشتی استفاده می‌شوند. هنگام بارگیری کانتینر روی کشتی، این نوع محموله‌ها باید در محل‌هایی قرار گیرند که به پریزهای برق کشتی دسترسی داشته باشند تا سیستم سرمایشی آن‌ها بی‌وقفه کار کند.

کانتینرهای خطرناک و الزامات IMDG

در بین محموله‌هایی که وارد چرخه بارگیری کانتینر می‌شوند، برخی کالاها به دلیل ماهیت شیمیایی یا قابلیت اشتعال در دسته‌ی کالاهای خطرناک قرار می‌گیرند. این نوع بارها باید طبق مقررات بین‌المللی حمل مواد خطرناک دریایی، یعنی IMDG Code، مدیریت شوند. رعایت این مقررات برای شرکت کشتیرانی و شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی اجباری است.
نکات کلیدی در بارگیری کانتینرهای خطرناک:

• برچسب‌گذاری واضح: هر کانتینر باید علائم هشدار و کلاس خطر را روی بدنه داشته باشد.
• جایگاه ویژه روی کشتی: این کانتینرها دور از کانتینرهای یخچالی یا کالاهای ناسازگار قرار می‌گیرند.
• اسناد دقیق: اطلاعات کامل کالا باید در بارنامه و مدارک حمل ثبت شده باشد.
• آموزش خدمه: کارکنان کشتی باید بدانند در صورت بروز حادثه چگونه واکنش نشان دهند.

اگر این موارد رعایت نشود، خطراتی مثل آتش‌سوزی، انفجار یا آلودگی محیطی می‌تواند کل عملیات باربری دریایی را به خطر بیندازد. از طرفی، تخطی از الزامات IMDG باعث جریمه‌های سنگین و افزایش هزینه حمل کانتینر خواهد شد. بنابراین، مدیریت کانتینرهای خطرناک فقط یک قانون کاغذی نیست؛ بلکه تضمین امنیت کشتی، محموله‌ها و حتی دریا است.